Moda, günümüzde kadınlar tarafından sıklıkla takip edilen bir kültür. Farklı kıyafetler tasarlamak ve bu kıyafetleri sergilemek bir sanattır dersek yalan olmaz. Peki moda dünyası bilimden nasıl faydalanır?
Moda oldukça karmaşık bir alandır. Kiç tasarımları da, oldukça yaratıcı ve özgün tasarımları da bünyesinde bulunduruyor. Peki moda ve bilimin ilişkisi nedir? Nasıl oluyor da bu alakasız iki kavram ilişkilendirilebiliyor?
Moda dünyası, geçmişte bilimden epey yarar sağlamıştır ve günümüzde halen bilimden yararlanmaktadır. Buna verebileceğimiz en basit örnek fermuarın icadıdır.
Bunun diğer örneği ise Alman fizyolog ve fizikçi Hermann Von Helmholtz’un keşfettiği birkaç ilginç göz yanılsamasıdır.
Herman Von Helmholtz’dan kısaca bahsetmek gerekirse; kendisi 31 Ağustos 1821 yılında Prusya Krallığı’nda doğmuştur. Hermann Von Helmholtz’ün pek çok bilimsel çalışması bulunmaktadır ve farklı alanlarda da çalışmalar yapması nedeniyle çok yönlülüğüyle nam salmıştır. Bilinen en önemli icadı ise oftalmoskop’tur. Psikoloji, fizik ve tıp gibi pek çok alanda oldukça önemli çalışmalar gerçekleştirmiştir. Hermann Von Helmholtz’u moda dünyasıyla buluşturan bu garip durum, Helmholtz’un “Fizyolojik Optiğin El Kitabı” adını taşıyan eserinde bahsettiği illüzyonlardır. Bu illüzyonların varlığı üzerine detaylı çalışmalar yapılmış ve bilimsel olarak doğruluğu gözlemlenmiştir. Bu deneylerden kısaca bahsetmek gerekirse araştırmacılar, aslında 2 boyutlu ortamda gözlemlenebilen ve dikdörtgen çizgilerden oluşan bu illüzyonu 3 boyutlu ortama uyarlamak için, bunu öncelikle 3 boyutlu bir silindir üzerinde test ettiler. Yaptıkları testlerde başarılı sonuçlar elde eden araştırmacıların sonraki deneyi ise bu illüzyonu kıyafetler üzerinde gözlemlemekti. Geçmişte yapılan bir araştırmada manken tarzı elbiselerin kadınları daha zayıf gösterebildiği belirtildiğinden, Helmholtz kare illüzyonunu manken tarzı elbiseler üzerinde denediler ve başarılı sonuçlar elde ettiler.
1) Helmholtz Kare İllüzyonu:
Hermann Von Helmholtz, 1867 yılında karelerden oluşan yatay çizgilerin kişiyi daha uzun gösterdiğini ve karelerden oluşan dikey çizgilerin ise kişiyi geniş gösterdiğini belirtmiştir.
Helmholtz illüzyonu Oppel-kundt illüzyonun üyelerinden birisidir.
2) Parlaklık illüzyonu:
Helmhotlz beyaz bir kare içerisinde bulunan küçük siyah karenin, yine aynı boyutlardaki bir siyah kare içerisindeki küçük beyaz kareden daha küçük göründüğünü belirtmiştir. Ancak temelde, bu illüzyonu ilk keşfeden kişi Galileo Galilei’dir. Bazı gezegenlerin çıplak gözle bakıldığında daha büyük göründüğünü fark etmiştir. Fakat bu illüzyonun nedenini tespit edemememiştir.
2014 yılında New York State Üniversitesi Optometri Bölümü’ndeki araştırmacılar, bu illüzyonun nedenlerini tespit edebilmek için elektrotları kullandılar. Kısaca bahsedersek; bir kedininin, maymunun ve insanın beynindeki görsel kısımlarda görevli nöronlardan gönderilen elektriksel sinyalleri incelediler. İnsan ve hayvan deneklerin parlaklık illüzyonu yaşadıklarını gözlemlediler. Sonuçlar ise oldukça ilginçti. Tüm görsel nöronlar aynı şekilde çalışmamaktaydı. Görsel nöronların işleyişinden kısaca bahsetmek gerekirse, görsel sistemimizde açık ve kapalı olmak üzere iki ana kanal bulunmaktadır. Açık nöronlar açık renge duyarlıyken; kapalı nöronlarımız koyu renge duyarlıdır. Araştırmacılar, gerçekleştirdikleri deneyde kapalı nöronlarımızın beyaz bir kare içerisinde bulunan siyah küçük bir kare gördüğümüzde devreye girdiğini gözlemlediler. Ancak bu durumda, açık nöronlarımız oldukça garip davranıyorlardı. Yani, yaşadığımız yanılsama bu tuhaf durumdan kaynaklanmaktadır.
Bu nedenle siyah kıyafetler giydiğimizde, küçük siyah kareyi kaplayan parlak kare biz olacağımızdan zayıf görünebilmekteyiz.
Kaynak:
1) Mustafa Gökmen (popsci.com.tr)
2) Curiosity, BBC
