ÇOCUKLARDA PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM
Bu teorinin babası olarak kabul gören isim; Sigmund Freud'dur.
Kendisi çocukluktaki psikolojik gelişimin 5 evreden oluştuğunu söyler. Bu aşamalara psikoseksüel evreler adını vermektedir. Hayatın gerilim ve zevk kavramlarının etrafında kurulu olduğuna ve biriken gerilimin birçok çatışmaya neden olabileceğine inanmıştır. Gerilim birikimi ya da saplantı libido kavramından kaynaklanmaktadır. Libido, akıl mekanizmalarının doğal enerji kaynağıdır. Bu enerji sıkışabilir ya da saplanabilir. Saplantı olduğunda yetişkinliği de etkileyebilecek uzun süreli bir etkisi de olabilir. Freud’un teorisi çocukluktaki kişilik gelişiminin önemini vurgular. Yani çocukluktaki bir aşamada saplantı oluşursa yetişkinlikte de devam edecek uzun süreli bir etkiye sahip olabilir. Bu evrelerin her irinde bireyin ilgilenmesi gereken bir çatışma olur. Bir sonraki evreye başarılı bir şekilde geçebilmek için her çatışma çözüme ulaşmalıdır. Freud olgun kişiliğin oluşumunda insan hayatının ilk beş yılının önemli olduğunu söyler. Libido ve saplantı vücudun farklı köşelerinde ve gelişimin farklı evrelerinde konumlandırılmışlardır. Bu yüzden kendisi bu teoriyi psikoseksüel gelişim olarak adlandırmıştır.
Evreler şöyle sıralanır: oral, anal, fallik, latent ve genital.
İçinde bulunulan evreye göre; enerji saplantısının olacağı yer değişir.
Oral: bu evrede libido odak noktası ağızdır. Oral evre kişilik gelişiminin ilk evresidir. 0-1 yaşları arasında meydana gelir. Bu evrede libido bebeğin ağzında konumlanmıştır. Bu yüzden bebeğin ana etkileşim kaynağı ağızdır. Dolayısıyla buradaki en büyük gelişim beslenmedir. Saplantı bebeğin sütten kesilmesiyle oluşur yani bir sonraki evreye geçebilmek için bebek süt emme alışkanlığını bırakmak zorundadır. Freud’a göre; bu evrede saplantısı olan bir bireyin bağımlılık ya da agresiflik gibi sorunlara sahip olacağına inanmıştır. Sigara içen, parmak ısıran, tırnak yiyen ya da başparmağını emen kişilerde, oral kişilik tipini görürüz. Yani tüm bunları yapan insanlar yetişkin olarak saplantı problemi olanlara örnektir.
Anal: bu evrede libido odak noktası anüstür. Anal evre 1-3 yaşları arasında olur. Freud bu evrede, ana odak noktasının anüs çevresi, mesane ve bağırsak hareketi kontrolü olduğunu düşünmüştür. Gelişimi tuvalet eğitimiyleoluşur. Çocuk büyüdükçe oral evrede sütten kesildikten sonra tuvalet eğitimi almaya başlar. Bu evredeki en büyük çatışma tuvalet eğitimidir. Çocuk, bu evrede vücudunun ihtiyaçlarını kontrol etmeyi ve hissetmeyi öğrenir. Bu kontrol başarı ve özgürlük duygularının gelişimini sağlar. Tuvaleti kullanan çocuk için övgü ve ödülleri kullanan ebeveynler olumlu sonuçlar alır. Ayrıca çocuğun yetkin ve yapıcı hissetmesine yardımcı olurlar. Freud anal evredeki olumlu tecrübelerin, bireyin yetişkinliğinde; rekabetçi, üretici ve yaratıcı olmasının temeli olduğunu düşünmekteydi. Ancak bütün ebeveynler tuvalet eğitimi için aynı tutumu sergileyemezler. Bu evrede saplantı olursa bu yetişkinlikte de problemlere sebep olabilir. Bu evrede Freud saplantı yaşayan bireylerin düzen problemleri yaşayabileceğinden bahsetmiştir.
Fallik: bu evrede libido odak noktası genital organlar. Bu evre 3-6 yaş arasında gerçekleşmektedir. Bu yaşlarda çocuklar dişi ve erkek arasındaki farkı anlamaya başlar. Bununla beraber iki önemli terim vardır. Erkek çocuklar annelerinin ilgileri için babalarını bir rakip olarak görmeye başlar. Buna Oedipus Kompleksi adı verilir. Bu terim anneye sahip olma ve babanın yerine geçme dürtüsü olarak da açıklanabilir. Aynı şey kız çocuklarında da babalarına karşı olmaktadır. Buna da Elektra Kompleksi denir. Buradaki ana gelişim bu karmaşaları çözebilmektir. Bu çözümleme çocuk aynı cinsteki ebeveyniyle benzer özellikler geliştirdiği ve ebeveynini anlamaya başladığı tanımlama evresine girince gerçekleşir. Erkekler babalarına ve kızlar annelerine bakıp saygı duymaya başlayacaklardır. Ancak bu evrede saplantı varsa yetişkinliğe taşınabilir ve çözülmezse cinsel problemlere sebep olabilir.
Latent: bu evrenin özel bir bölgesi yoktur. Gizli evre ya da gizlilik evresi de denir. 6-12 yaşları arasında gerçekleşir. Bu evrede libidonun odak noktası yoktur. 12 yaş civarı ergenlik dönemidir ve 6 yaşından ergenliğe kadar olan süre libidoyu keşif aşamasıdır. O yüzden libido görünürde olsa da belli bir yere odaklanmış değildir. Vücudun bir yerine odaklanmak yerine; entelektüel arayış, sosyal etkileşimler gibi alanlara yönlendirilir. Çocuklar yeni özellikler geliştirirler. Sosyal yetenekler ve iletişim becerilerinin gelişimi için bu evre oldukça önemlidir. Yani sosyal yön ve yeni becerilerin gelişimi diyebiliriz. Bu evre çocukların okula başladığı zamana denk geldiğinden çocuklar, arkadaş ilişkilerine, hobilere ve diğer alanlara önem vermektedirler. Çocukların arasındaki oyunlar genellikle aynı cinsten çocuklarla sınırlandırılmaya başlar. Bu dönemdeki herhangi bir saplantının yetişkinliğe pek bir etkisi yoktur.
Genital: bu evreninde adından anlaşılacağı gibi libido odak noktası genital organlar. 12 yaş ve üzerinde görülür. Bu evrede libido odağı geri döner. Bunun sebebi bireyin cinsel istek duymaya başlamasıdır. Yani cinsel olgunluğa erişmeye başlanır. Bu evrede karşı cinse karşı ömür boyu sürecek cinsel bir olgunluk geliştirilir. Genital evrenin amacı çeşitli yaşam alanları arasında dengeyi sağlamaktır. İlk evrelerde odak kişisel ihtiyaçlardır. Bu evrede ise ilgi; başka insanlara kaymıştır. Tüm evreler başarıyla tamamlanırsa; birey cinsel olarak olgun ve zihinsel olarak sağlıklıdır.
Tüm bu evrelerin sağlıklı bir şekilde tamamlanması bireyin dengeli, cana yakın ve diğer insanları önemseyen bir yapıda olması gerekir.
