Pedagog
Bilişsel gelişim araştırmaları "Bütün çocuklar aynı bilişsel gelişimi mi gösterir?" sorusuyla başlar
J.Piaget’e göre insanın doğumla getirdiği bazı yetenekleri vardır ve bu yetenekler şunlardır;
1) Şemalar oluşturma
2) Özümeseme
3) Uyum sağlama
4) Organize etme
5) Uzlaşma
Bu bağlamda doğuştan gelen yeteneklerimizi tek tek inceleyelim.
ŞEMA
Dünyayı tanımak için zihinde oluşan algı çerçevesidir. Bireyin, çevresindeki dünyayı anlamak için geliştirdiği bir bilgisayar programı gibidir. Şemalar, insanın çevresindeki problemleri anlama, çözme, dünyayla baş etme yolları veya yapıları olarak düşünülebilir. Şema, yeni gelen bilginin yerleştiği bir çerçevedir de diyebiliriz. Örneğin; bebek çıngırağı tutuyor ve sallıyor, yerde bulduğu bir nesneyi ağzına alıyor vb.
Şemalar, sürekli olarak olgunlaşma ve yaşantı kazanma yoluyla değişmeye uğrayıp yeniden organize edilir. Örneğin; küçük yaş çocuğunun koyun ve kuzuyu birbirine karıştırması normaldir ve zamanla koyun ve kuzuya maruz kaldıkça ayrımını yapacaktır vb.
ÖZÜMSEME
Yeni tanınan şeyin şemaya yerleştirilmesidir. Bireyin, kendisinde var olan bilişsel yapılarla(şemalarla) çevresine uyumunu sağlayan bilişsel bir süreçtir. Çocuğun karşılaştığı yeni bir olayı, fikri, objeyi kendisinde daha önce var olan bilişsel yapı içine alması sürecidir. Çevresine, kendisinde var olan bilişsel yapılarla tepkide bulunmasıdır. Örneğin; Çocuğun “deniz atını” binek hayvanı olan ata benzetmesi vb.
UYUM SAĞLAMA
Şemayı değiştirmeye denir. Dışarıdan gelen uyarıcıları, bireyin sürekli olarak kendisinde var olan yapıları içine alması ve onlara göre tepkide bulunması, gelişimi sınırlandırır. Bu nedenle, yeni nesne, olay ve durumları anlamak için var olan yapıların yeniden şekillendirilmesi gerekir. Mevcut şemayı yeni durumlara, nesnelere, olaylara göre yeniden değiştirme ve şekillendirme sürecine “uyum” denir. Örneğin; kuzuları koyun şemasında özümseyen çocuk, kuzularla etkileşimde bulunduğunda kuzuların koyunlardan farklı olduğunu görür ve kuzu şemasını yeniden düzenler. Belki koyunlar için ayrı bir şema oluşturur vb.
ORGANİZE ETME
Piaget’e göre, çocuk için yeni olan her şey bilişsel dengeyi bozar, özümseme ve uyum süreçleri ile bu denge yeniden kurulur. Böylece; keşfetme ve anlama sürecine bağlı olarak, davranışlar yeniden organize edilir.
UZLAŞMA
Tüm organizmalar, doğuştan kendileri ve başkaları ile uzlaşmacı ilişkiler kuracak özelliktedirler. Yani organızmanın tüm donanımı, en yüksek uyumunu sağlamaya yöneliktir.
Yukarı da sayılan bilişsel gelişim basamakları aşağıda açıklanan öğeler yoluyla gerçekleşir;
· Deneyim: Çocuğun kelebeklerle ilişkin şema geliştirmesi için önce kelebeği görmesi lazımdır.
· Sosyal Geçiş: Çocuk kelebekler hakkında öğrenerek veya doğrudan gözleyerek böceğe ilişkin şema oluşturabilir. Fakat böceğe böcek demek soysal geçişi tanımlar.
· Olgunlaşma: Çocukların kas ve sinir sistemi yeterince gelişmemişse kelebekleri bilemez.
· Dengeleme: Bireyin özümleme ve düzenleme yoluyla çevresine uyum sağlayarak dinamik bir dengeye ulaşma sürecidir. Çocuk kuşların kelebeklerden ayırımını öğrenince eskiye kıyasla daha yararlı bir düşünce tarzı edinmiş olur. Artık daha çok sayıda, daha doğru olarak uçan nesneleri tanımaktadır. Böylelikle bir denge oluşturarak, eski düşünce tarzına dönme isteği azalır.
