Akut pankreatit, pankreasın aniden iltihaplanması ve şişmesi sonucu ortaya çıkan ciddi bir hastalıktır. Pankreas, sindirim ve hormon salgılayan bir organdır. Akut pankreatit, pankreasın salgıladığı sindirim enzimlerinin pankreas dokusuna zarar vermesiyle oluşur. Bu durum, şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma, ateş, sarılık gibi belirtilere neden olabilir. Akut pankreatit, tedavi edilmezse hayati tehlike oluşturabilir. Peki akut pankreatit neden olur? Akut pankreatit nasıl tedavi edilir? Akut pankreatit belirtileri nelerdir?
Akut pankreatitin en sık karşılaşılan nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Akut pankreatit hastaları, çoğunlukla ilk olarak dakikalar içerisinde birden gelen ya da birkaç saat içerisinde giderek şiddetlenen kuşak şeklinde karın ağrısının varlığından bahseder. Ağrı genellikle sırta vurur ve hasta rahatlamak için öne eğilmek ister. Ağrıya bulantı, kusma, ateş, terleme, solukluk, nabız artışı, kan basıncı düşüklüğü, karında şişlik ve gaz gibi belirtiler eşlik edebilir. Bazı hastalarda sarılık, kan şekeri yüksekliği, kan yağlarında artış, kan kalsiyumunda düşüklük, kan pıhtılaşmasında bozukluk, böbrek yetmezliği, solunum yetmezliği, şok ve koma gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir.
Akut pankreatitin tanısı, hastanın şikayetleri, fizik muayene bulguları, kan testleri ve görüntüleme yöntemleri ile konur. Kan testlerinde, pankreas enzimleri olan amilaz ve lipazın yüksekliği akut pankreatiti düşündürür. Ancak bu testlerin tek başına tanısal değeri yoktur ve diğer organlarda da yükseklik olabileceği unutulmamalıdır. Görüntüleme yöntemleri arasında, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme, endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi gibi yöntemler kullanılabilir. Bu yöntemler, pankreasın durumunu, safra yollarını, komplikasyonları ve tedavi seçeneklerini değerlendirmek için önemlidir.
Akut pankreatitin tedavisi, hastanın durumuna göre değişkenlik gösterir. Hafif vakalarda, hastanın ağrısı kontrol altına alınır, sıvı tedavisi verilir, beslenmesi ağızdan veya damardan sağlanır ve pankreasın dinlendirilmesi sağlanır. Şiddetli vakalarda, hastanın yoğun bakımda takip edilmesi, solunum ve böbrek fonksiyonlarının desteklenmesi, enfeksiyon ve kanama gibi komplikasyonların önlenmesi veya tedavi edilmesi gerekebilir. Bazı hastalarda, cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi, pankreasın nekrotik (ölmüş) dokusunun çıkarılması, safra yollarının açılması, kanama veya enfeksiyonun kontrolü gibi amaçlarla yapılabilir.
Akut pankreatitten korunmak için, pankreatite neden olabilecek faktörlerden kaçınmak gerekir. Bunlar arasında, alkol tüketimini azaltmak veya bırakmak, yağlı ve ağır yemeklerden uzak durmak, safra kesesi taşı varsa tedavi olmak, ilaç kullanımına dikkat etmek, karın travmalarından korunmak sayılabilir. Ayrıca, pankreatitin belirtilerini fark ettiğinizde, hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmanız, tedavinin başarısı açısından önemlidir.
(Saim Tunçman)
