Cumhuriyetimizin ve Lozan Barış Antlaşmasının 100.yılı Barış Çağı olarak coşkuyla kutlanıyor. 24 Temmuz 1923 saat 15.30'da Lozan'da çanlar çalınarak biten müzakere süreci Türkiye'nin uluslararası hukuk bakımından emperyalizme karşı büyük başarısıdır.
Lozan Barış Antlaşması; Türkiye'nin bağımsızlığının kayıtsız şartsız kabul edildiği, barış dolu bir geleceğin inşa edildiği ve tüm Dünya'ya örnek olmuş bir antlaşmadır.
Tarihsel sürece bakacak olursak;
Türk ordusunun 30 Ağustos'taki Büyük Taarruz sonucunda Anadolu'nun işgaline son vermesi sonrasında Mustafa Kemal'in emriyle ordu Boğazlar ve İstanbul'a yöneldi. Çanakkale'de burun buruna gelen Türk ve İngiliz askerleri; Mustafa Kemal ve Ankara hükümetinin kararlı tutumu karşısında, dünya kamuoyunda yalnız kalan İngilizlerin geri adım atmasıyla Lord Curzon tarafından müttefiklere sunulan bir fikirle ateşkes görüşmelerinin ve sonrasında barış antlaşmasının yapılması teklifi ortaya çıktı. 3-11 Ekim 1922 tarihleri arasında Mudanya'da ateşkes görüşmeleri gerçekleştirildi.
Barış Konferansının İzmir'de yapılması fikrini savunan Türkiye; İzmir'de Yunanlıların yapmış oldukları tahribatın tüm dünya devletleri tarafından görülmesini amaçlıyorlardı. İzmir'i adeta küle çeviren Yunan askerlerinin bu tutumunun dünya tarafından görülmesi gerekliydi. Ancak itilaf devletleri İzmir fikrine sıcak bakmadı ve konferansın Lozan'da yapılması kararlaştırıldı. İsviçre, Birinci Dünya Savaşı'na katılmamış nadir ülkelerden biriydi ve tarafsız olması konferansın yapılacağı yer olarak seçim nedeniydi.
Görüşmeler bir haftalık gecikmeyle 20 Kasım 1922'de başladı.
Resmi adlandırması ''Yakın Doğu İşleri Hakkında Lozan Konferansı'' olan konferansta doğu meselesinin çözüme kavuşturulması planlanmaktaydı.
Ülkemizi; Dışişleri Bakanı İsmet İnönü, Sağlık Bakanı Rıza Nur ve Maliye Bakanı Hasan Saka temsil ediyordu.
Mudanya görüşmelerindeki duruşu ve tutumuyla Mustafa Kemal'in dikkatini çeken İsmet Paşa 3 Kasım'da tam 38 yaşındayken baş delege seçildiğinde ''Çizmeyi ayağından çıkarıp ilk defa sivil iskarpin giydiğini'' anılarında ifade ediyor. Ayrıca şu çok önemlidir ki konferans süresince yapılan tüm harcamalar resmi ve özel olarak ikiye ayrılmış ve kalem kalem işlenmiştir. İsmet Paşa anılarında ''Para sıkıntımız olmadı resmi ve özel harcamaları hep ayrı tuttuk hesapladık.'' diye belirtmiştir.
Görüşmelerin ilk evresi 4 Şubat 1923 tarihinde sona erdi. Türkiye'nin bağımsızlık ve egemenliğine ters hiçbir maddeyi kabul etmeyeceği konusundaki kararlılığı çok netti. Kapitülasyonlar konusunda dayatılanları asla kabul etmeyen Türk heyeti Lord Curzon'un '' İmzalayın, imzalamazsanız Türkiye Asya'nın derinliklerinde kaybolur.'' Şeklinde tehditlerle imzaya davet edildi. Ancak İsmet Paşa asla ve asla kabul edilmeyecek maddeler konusunda net ve kararlı duruşundan asla taviz vermedi. Ki Mustafa Kemal'in İsmet Paşa'yı seçmesinin nedenlerinden biri diplomasi konusunda yeteneğinin farkına varmış olmasıydı.
Görüşmeler bir süre askıya alındı aksi savaş demekti.
Konferans Lozan'da 23 Nisan 1923'te yeniden toplandı. Son toplantı 17 Temmuz'da yapıldı ve 24 Temmuz 1923'te Rumine Sarayı'nda düzenlenen törenle imzalandı.
Lozan Barış Antlaşması'nın ilk maddeleri sınırlar konusuyla ilgiliydi. Misakı Milli, Boğazlar Rejimi, Kapitülasyonlar, Sınırlar, Musul Sorunu, Azınlıklar, Nüfus Mübadelesi antlaşmanın önemli hususlarını içermekteydi.
Lozan Barış Antlaşması 5 bölüm ve 143 maddeden oluşuyordu. Antlaşmanın bütününe bakıldığında Türkiye bağımsız, özgür ve eşit bir ülke olarak kabul edildi. ''Osmanlı'yı çökerten Sevr'di; Cumhuriyet Türkiyesi'ni kuran ise Lozan oldu.''
Lozan Antlaşması'nın yüz yıllık bir süre için geçerli olduğu ve 2023'te son bulacağı söylentisi doğru değildir. Herhangi bir gizli maddesi bulunmamaktadır. Petrol ve madenlerin çıkartılmasının sınırlandığı iddiaları da gerçek dışıdır. Gündelik siyasete bağlı gerçek dışı söylentilere itibar etmeyiniz.
Lozan, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu belgesidir. Kurucu belgene sahip çık Türkiye. Farkına var. Oku. Araştır. Öğren. Ve sonsözler yine Nutuk'tan.
''Efendiler, Lozan Barış Antlaşması Türk milletine karşı, yüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir. Osmanlı tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasi zafer eseridir.''
Mustafa Kemal ATATÜRK-NUTUK
