olucak@gmail.com
Dijital gazetecilik mesleğin uygulama alanlarında yenilikler getirirken bu dönüşümden en fazla etkilenen bölümlerden birisi de foto muhabirliği oluyor. Medyada foto muhabiri sayısı gittikçe azalıyor.
Foto muhabirliği, gazeteciliğin en zorlu seçeneklerinden, hem hayalleri kurulan hem de ağır bedelleri ödenen. Dijital teknolojinin gelişmesiyle fotoğraf teknolojisi de önemli gelişmeler kazandı. Emek yoğun analog çekimlerin yerini hızlı ve kolay makinelerin alması şüphesiz en önemli kolaylıklardan. Ardından gelen bol kameralı ve çok becerikli akıllı telefonlar da fotoğrafın herkes tarafından zahmetsizce üretilmesine vesile oldu. Çekilen her bir karenin çok kolaylıkla üretilmesi aynı zamanda kolaylıkla da tüketilmesine, hafızalara yer etmeden yok olup gitmesine de neden oluyordu. Fotoğrafın tarihe tanıklık eden önemi törpülenirken, her kare çekenlerin bile hatırlamadığı görüntü çöplüklerine eklenmeye başladı.
En tartışılan biçimi de özçekimlerin diğer her türlü çekimden daha önemli hale gelmesiydi. Fotoğrafı çekmek yerine fotoğrafı çekilmenin daha geçerli sayılmaya başlandığı zamanlardı bunlar. Görülmek de benzer biçimde görmekden daha stratejik bir anlam kazanıyordu. Hep mutlu, hep enerjik, hep etkileyici görüntüler verilmeliydi. Bunun için her görüntü yakalamayı beceren bir süre sonra kendisini fotoğraf sanatçısı gibi de görmeye başlıyordu. Varsın görsün de sosyal medyada fotoğraflar da modası geçen eski çağ görüntülerine dönüşmeye başlayınca işler yine değişti. Görüntüler hareket etmeli, saniyelik, şaşırtan, anlamsız görüntüler ile mantık ve gerçeklik yok sayılmalıydı. Kısa videolar ve anlık çekimler, herkesin fotoğrafçı olduğu, herkesin görüntü üretebildiği, anlamın yok edildiği bir sürece evriliyordu.
Peki bu keşmekeşin içinde işleri gerçekten fotoğraf çekmek olan foto muhabirlerinin konumu hangi noktaya taşındı? Bundan sadece birkaç yıl önce gazete ve haber ajanslarında onlarca foto muhabiri kadrosu varken günümüzde sayıları bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar azaldı. Dijital arşivlerin milyonlarca fotoğrafı hizmete hazır tutması kadar her olayda çekim yapan meraklıların çekimleri de bu sayının azalmasında etkili oldu. Üstelik bu çekimler için pahalı ve karmaşık fotoğraf makinelerine de ihtiyaç yok. Her cep telefonu meraklısına sırf orada bulunmasının avantajıyla istediği kareyi sunuyor. Yurttaş gazeteciliği ve serbest gazetecilik bu anlamda yaygınlaşmaya devam ederken, bir uzmanlık alanı olan foto muhabirliği medya için bir ihtiyaçtan çok adeta lüks haline geldi.
Foto muhabirinden ise sadece fotoğrafı çekmesi değil, olayın aynı anda video görüntüsünü de göndermesi, olayla ilgili metin hazırlaması da beklendiğinden, birçok görevi aynı anda yapması gereken bir gazetecilik gündeme geldi. Çekilen fotoğrafların anlık saptamaları yerine, hareketli görüntüler, hem medya kurumları hem de takipçiler tarafından daha çok tercih ediliyor.
Öte yandan, fotoğrafçılar arasındaki sanat fotoğrafı ya da basın fotoğrafı ayrımı bazen dozu yükselen tartışmalara neden olsa da, gazeteciler için sanat iddiası yerine gerçeğe tanıklık etmek ve toplumsal hafızaya katkıda bulunmak esastı. Tıpkı usta fotoğrafçı Ara Güler için olduğu gibi. Ara Güler her ne kadar yaşamı boyunca bir fotoğraf sanatçısı olduğunu kabul etmese de, çektiği her kare eşsiz bir sanat eseri olarak değer görmeye devam ediyor. Usta fotoğrafçının tek bir karesi üzerinden sayısız insan hikâyeleri üretilirken; günümüzde ise, ürün miktarı arttıkça değeri düştüğünden olsa gerek, fotoğraf o zahmetli çekim günlerinde gördüğü değerden çok azını görüyor. Milyonlarca fotoğrafın saklandığı ajanslar medyaya istenen her ihtiyaca göre fotoğraf sunarken, kadrolar kısıtlanıyor ve ilk önce foto muhabirleri gözden çıkarılıyor. Neyse ki her çekilen fotoğraf bir foto muhabiri karesi kadar kaliteli olamıyor. Görüntünün anlam ve estetik olarak bütünlük sağlaması o kadar da kolay değil ne de olsa. Usta bir gözün yakaladığı görüntü ile yoldan geçen bir meraklının telefon çekimi arasında çok önemli fark oluyor. Bu ayrıma etik yaklaşımları ve fotoğrafın kamusal fayda adına doğru paylaşımını da eklersek, foto muhabirliği önemli bir gazetecilik uzmanlık alanı olarak kabul görmeye devam ediyor.
