Uyuz nedir? Ciltte şiddetli kaşıntıya neden olan böcek istilası, pek çok kişinin merak ettiği bir konudur. Uyuz, Sarcoptes scabiei var. hominis adı verilen akarın (böcek) sebep olduğu ve bulaştıktan sonra 2-3 hafta içerisinde kaşıntıya neden olan bir cilt hastalığıdır. Uyuz böceği, derinin altına girerek burada hızla ürer ve yumurtalarını bırakır. Bu durum, deride alerjik bir reaksiyon, kızarıklık, kabarcık, yara ve enfeksiyonlara yol açabilir. Peki, uyuz belirtileri nelerdir? Uyuz nasıl bulaşır? Uyuz nasıl tedavi edilir? İşte uyuz ile ilgili merak edilenler…
Uyuzun en önemli belirtisi şiddetli gece kaşıntısıdır. Kaşıntı, uyuz böceğinin deriye girdiği andan itibaren başlar ve geceleri artar. Kaşıntı genellikle el parmak araları, el bileğinin iç yüzü, bilekler, koltuk altları, dirsekler ve kasıklarda görülmekle birlikte tüm vücutta görülebilmektedir. Hastalığın erken evrelerinde derideki döküntüler, sivilce, sivrisinek ısırığı ve diğer cilt komplikasyonları ile benzerlik gösterdiği için nedeni anlaşılamayabilir.
Uyuzun diğer belirtileri şunlardır:
Uyuz genellikle hasta olan biriyle doğrudan ve uzun süreli yakın temas ile bulaşır. Kişiden kişiye genellikle 15-20 dakikalık bir sürede bile yakın temasla (aynı yatakta yatma, ele ele tutuşma gibi) bulaşabilir. Yatak takımı, giysi ve havlu gibi kişisel eşyaların ortak kullanımı uyuzun bulaşmasını ve yayılmasını kolaylaştırır.
Uyuz hastalığı daha çok temizlik koşullarının ideal olmadığı ve insanların uzun süre boyunca birbirine yakın olduğu yerlerde görülebilir. Herkes uyuz hastalığına yakalanabilir ama, cinsel olarak aktif, birden çok partneri olan yetişkinler, hapishane mahkumları, kurumsal bakıma muhtaç insanlar, kalabalık koşullarda yaşayan insanlar ile çocukların ya da yaşlıların bakım tesislerindeki insanlar uyuz hastalığına yakalanma riski en yüksek gruplar arasındadır.
Uyuz salgınları bazen kreşlerden ya da anaokullarından yayılmaya başlayabilir. Küçük çocuklar birbirlerine sık sık dokunarak oynama eğilimindedir. Ayrıca, öğlen uykusunda yastıklarını ve battaniyeleri de paylaşabilirler. Anaokuluna devam eden bir çocukta uyuz bulunursa, bunu personele bildirmek önemlidir. Semptomların ortaya çıkmamış olsa bile, çocuğun sınıf arkadaşları ve bakıcılarının da tedavi edilmesi gerekecektir.
Huzurevleri gibi uzun süreli bakım tesisleri uyuz salgınlarına yatkın olabilir. Bu tesislerde görevli bakıcılar, tesisin sakinlerine banyo ve giyinme konusunda yardımcı olduğu için, ten teması yaygındır. Bu nedenle yeni sakinlere ve personele uyuz taraması yapılması önemlidir.
Kediler ve köpekler de insanlar gibi uyuz hastalığına yakalanabilir. Ancak hayvanlarda görülen uyuz akarı türü insanlarda görülen uyuz akarı türü ile aynı değildir. Kedi ve köpek uyuz akarı insanlara geçse bile, insan derisinde üreyemez ve çoğalamaz. Bu da akarların herhangi bir ciddi belirtiye neden olmadan ve uyuz hastalığını başlatmadan ölecekleri anlamına gelir.
Uyuz tedavisi, uyuz böceğini ve yumurtalarını öldürmeyi amaçlayan ilaçlarla yapılır. Bu ilaçlar genellikle krem, losyon veya şampuan şeklinde olup, doktorun tavsiyesine göre uygulanır. İlaçların etkili olması için, vücudun her yerine sürülmesi ve belirli bir süre bekletilmesi gerekir. İlaçların kullanımı sırasında, yatak takımı, giysi ve havlu gibi kişisel eşyaların da yüksek ısıda yıkanması veya kuru temizlemeye verilmesi gerekir.
Uyuz böceğini öldüren bir insektisittir. Krem şeklinde olup, vücudun her yerine sürülür. 8-14 saat bekletildikten sonra ılık su ile durulanır. Tek doz yeterli olabilir ancak bazen tekrarlanması gerekebilir.
Uyuz böceğini öldüren bir insektisittir. Losyon şeklinde olup, vücudun her yerine sürülür. 6 saat bekletildikten sonra ılık su ile durulanır. Tek doz yeterli olabilir ancak bazen tekrarlanması gerekebilir.
Uyuz böceğini öldüren bir antiparaziterdir. Tablet şeklinde olup, ağızdan alınır. Tek doz yeterli olabilir ancak bazen tekrarlanması gerekebilir.
Uyuz tedavisinde ayrıca kaşıntıyı azaltmak için antihistaminik ilaçlar, enfeksiyonu önlemek için antibiyotik ilaçlar ve ciltteki kabuklanmayı gidermek için nemlendirici kremler kullanılabilir.
(Şerife Turhanlı)
