Lupus hastalığı, vücudun bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı otoimmün bir hastalıktır. Lupus hastalığı, eklemler, cilt, böbrekler, kan hücreleri, beyin, kalp ve akciğer gibi birçok organı etkileyebilir. Lupus hastalığının kesin nedeni bilinmemektedir, ancak genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Lupus hastalığı, kronik bir hastalıktır ve tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu yazıda, lupus hastalığının belirtileri, tanısı ve tedavisi hakkında bilmeniz gerekenleri anlatacağız.
Lupus hastalığının nedeni, bağışıklık sisteminin vücuttaki sağlıklı dokulara saldırmasıdır. Bağışıklık sistemi, normalde vücudu enfeksiyonlara ve yabancı maddelere karşı korur. Ancak, lupus hastalığında, bağışıklık sistemi kendi dokularını yabancı olarak algılar ve onlara karşı antikorlar üretir. Bu antikorlar, dokularda iltihaplanmaya ve hasara neden olur.
Lupus hastalığının ortaya çıkmasında, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu rol oynar. Bazı genetik özellikler, lupus hastalığına yatkınlığı artırabilir. Örneğin, lupus hastalığı, kadınlarda erkeklere göre 9 kat daha fazla görülür. Ayrıca, bazı ırklarda veya etnik gruplarda lupus hastalığı daha sık görülür. Bunlar, Afrika, Asya, Hispanik ve Amerikan yerlisi kökenli kişilerdir.
Çevresel faktörler de lupus hastalığının tetikleyicisi olabilir. Bazı enfeksiyonlar, ilaçlar, güneş ışığı, sigara, stres, hormonal değişiklikler veya travma gibi faktörler, bağışıklık sisteminin yanlış çalışmasına neden olarak lupus hastalığına yol açabilir. Bu faktörler, genetik yatkınlığı olan kişilerde hastalığın başlamasını veya alevlenmesini tetikleyebilir.
Lupus hastalığının belirtileri, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Bazı kişilerde belirtiler hafif ve nadir olabilirken, bazılarında şiddetli ve sık olabilir. Lupus hastalığının en yaygın belirtileri şunlardır:
Yorgunluk: Lupus hastalığının en sık görülen belirtisidir. Hastaların yaklaşık %90'ı yorgunluk hisseder. Yorgunluk, fiziksel veya zihinsel aktivitelerden sonra artabilir ve günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir.
Ateş: Lupus hastalığının diğer bir belirtisidir. Hastaların yaklaşık %70'i ateşlenir. Ateş, genellikle 38 derece veya üzerindedir ve enfeksiyon veya başka bir neden olmadan ortaya çıkabilir. Ateş, lupus hastalığının aktif olduğunu veya alevlendiğini gösterebilir.
Eklem ağrısı ve şişliği: Lupus hastalığının başka bir belirtisidir. Hastaların yaklaşık %70'i eklem ağrısı ve şişliği yaşar. Özellikle eller, bilekler, dirsekler, dizler ve ayaklar gibi küçük eklemler etkilenir. Eklem ağrısı ve şişliği, sabahları daha belirgin olabilir ve hareketle azalabilir. Lupus hastalığı, genellikle eklemlerde kalıcı hasara neden olmaz.
Cilt döküntüleri ve yaraları: Lupus hastalığının diğer bir belirtisidir. Hastaların yaklaşık %50'si cilt döküntüleri ve yaraları geliştirir. Cilt döküntüleri ve yaraları, vücudun herhangi bir yerinde olabilir, ancak en sık yüz, boyun, göğüs, kollar ve bacaklarda görülür. Lupus hastalığının en tipik cilt döküntüsü, burun ve yanaklarda kelebek şeklinde kızarıklıktır. Bu döküntü, güneş ışığına maruz kalmayla kötüleşebilir. Cilt yaraları ise, genellikle saçlı deride, ağızda veya burunda oluşur. Cilt yaraları, ağrılı veya kaşıntılı olabilir ve iz bırakabilir.
Saç dökülmesi: Lupus hastalığının diğer bir belirtisidir. Hastaların yaklaşık %50'si saç dökülmesi yaşar. Saç dökülmesi, ciltteki iltihaplanma veya hormonal değişiklikler nedeniyle olabilir. Saç dökülmesi, genellikle tüm saçta eşit şekilde olur ve kellik yapmaz. Ancak, bazı durumlarda, ciltteki yaralar nedeniyle saçlı deride kalıcı hasar oluşabilir ve saç tekrar çıkmayabilir.
Göz iltihabı: Lupus hastalığının diğer bir belirtisidir. Hastaların yaklaşık %30'u göz iltihabı geliştirir. Göz iltihabı, gözde kızarıklık, ağrı, ışığa duyarlılık, bulanık görme veya görme kaybı gibi sorunlara neden olabilir. Göz iltihabı, tek veya çift taraflı olabilir ve tekrarlayabilir. Tedavi edilmezse, kalıcı görme kaybına yol açabilir.
Raynaud fenomeni: Lupus hastalığının diğer bir belirtisidir. Hastaların yaklaşık %30'u Raynaud fenomeni yaşar. Raynaud fenomeni, ellerin, ayakların, kulakların veya burunun uçlarında soğuk veya stres nedeniyle kan akışının azalmasıdır. Bu durumda, bu bölgelerde renk değişimi, uyuşma, karıncalanma veya ağrı olabilir. Renk değişimi, genellikle beyaz, mavi ve kırmızı olarak sıralanır. Raynaud fenomeni, ciddi hasara neden olmaz, ancak rahatsız edici olabilir.
Akciğer, kalp, böbrek, beyin, sinir sistemi veya kan tutulumu: Lupus hastalığının diğer bir belirtisidir. Hastaların yaklaşık %50'si bu organlarda veya sistemlerde sorun yaşar. Akciğer tutulumu, nefes darlığı, öksürük, göğüs ağrısı veya plevrit gibi belirtilere neden olabilir. Kalp tutulumu, kalp zarı iltihabı, kalp kapakçığı iltihabı, kalp ritim bozukluğu veya kalp yetmezliği gibi belirtilere neden olabilir. Böbrek tutulumu, idrarda kan, protein veya iltihap, yüksek tansiyon, ödem veya böbrek yetmezliği gibi belirtilere neden olabilir. Beyin veya sinir sistemi tutulumu, baş ağrısı, felç, nöbet, depresyon, kişilik değişikliği, hafıza kaybı veya psikoz gibi belirtilere neden olabilir. Kan tutulumu, anemi, lökopeni, trombositopeni veya pıhtılaşma bozukluğu gibi belirtilere neden olabilir.
Lupus hastalığı tanısı, hastanın belirtileri, fizik muayene ve bazı laboratuvar testleri ile konur. Lupus hastalığı için spesifik bir test yoktur, ancak bazı testler, hastalığın şiddetini, etkilenen organları ve diğer olası nedenleri değerlendirmek için yapılabilir. Bu testler şunları içerebilir:
Kan testleri: Kan testleri, iltihap, enfeksiyon, anemi, pıhtılaşma veya bağışıklık sistemi ile ilgili sorunları tespit etmek için kullanılabilir. Ayrıca, antinükleer antikor (ANA) testi, lupus hastalığının en önemli belirteci olan antikorların varlığını gösterebilir. ANA testi, lupus hastalığı için spesifik olmasa da, lupus hastalarının %95'inde pozitiftir. ANA testinin pozitif olması, lupus hastalığı için gerekli ancak yeterli değildir. ANA testinin yanında, diğer antikor testleri de yapılabilir. Bunlar arasında anti-dsDNA, anti-Sm, anti-RNP, anti-Ro, anti-La, anti-fosfolipid gibi testler sayılabilir.
İdrar testleri: İdrar testleri, böbrek fonksiyonlarını ve idrarda kan, protein veya iltihap olup olmadığını kontrol etmek için kullanılabilir.
Göz muayenesi: Göz muayenesi, gözde iltihap, kanama, hasar veya basınç olup olmadığını belirlemek için yapılır. Göz doktoru, gözün ön ve arka kısımlarını özel bir mikroskop ile inceler.
Cilt biyopsisi: Cilt biyopsisi, cilt lezyonlarının tanısını doğrulamak için kullanılabilir. Ciltten küçük bir parça alınır ve mikroskop altında incelenir. Cilt biyopsisi, lupus hastalığının özgül bir bulgusu olan immün komplekslerin varlığını gösterebilir.
Görüntüleme testleri: Görüntüleme testleri, akciğer, kalp, beyin, sinir sistemi veya damar gibi diğer organlarda oluşan hasarı veya iltihabı görmek için yapılabilir. Bu testler arasında röntgen, ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRG), anjiyografi, ekokardiyografi ve elektroensefalografi (EEG) sayılabilir.
Lupus hastalığının kesin bir tedavisi yoktur, ancak ilaçlar ve diğer yöntemlerle belirtiler kontrol altına alınabilir ve komplikasyonlar önlenmeye çalışılabilir. Lupus hastalığının tedavisi, hastanın durumuna, tutulan organlara ve hastalığın şiddetine göre değişir. Genel olarak, lupus hastalığının tedavisinde şu amaçlar güdülür:
İltihabı azaltmak: İltihap, lupus hastalığının temel nedenidir ve birçok belirtiye yol açar. İltihabı azaltmak için, anti-inflamatuar ilaçlar, kortikosteroidler, immünosüpresif ilaçlar veya biyolojik ajanlar kullanılabilir. Bu ilaçlar, bağışıklık sisteminin aktivitesini baskılayarak veya değiştirerek iltihabı önler veya azaltır. Ancak, bu ilaçların yan etkileri de olabilir, bu nedenle doktorunuzun önerilerine uymanız ve düzenli olarak takip edilmeniz gerekir.
Belirtileri hafifletmek: Belirtileri hafifletmek için, semptomatik ilaçlar veya destekleyici tedaviler kullanılabilir. Örneğin, cilt döküntüleri veya yaraları için krem veya merhem, eklem ağrısı için ağrı kesici veya anti-inflamatuar ilaçlar, göz iltihabı için damla veya merhem, böbrek sorunları için diüretik veya kan basıncı düşürücü ilaçlar, beyin veya sinir sistemi sorunları için antikonvülzan veya antidepresan ilaçlar verilebilir. Ayrıca, fizik tedavi, egzersiz, diyet, stres yönetimi, sigarayı bırakma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir.
Komplikasyonları önlemek: Komplikasyonları önlemek için, hastalığın seyrini izlemek, erken tanı koymak ve uygun tedaviyi uygulamak önemlidir. Lupus hastalığı, bazen hayati tehlike oluşturabilecek veya kalıcı hasara neden olabilecek komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar arasında, görme kaybı, felç, nöbet, kalp yetmezliği, damar tıkanıklığı, böbrek yetmezliği, enfeksiyon, kanser veya gebelik komplikasyonları sayılabilir. Bu komplikasyonların oluşmasını önlemek veya tedavi etmek için, cerrahi müdahale, damar açıcı ilaçlar, kan ürünleri veya organ nakli gibi yöntemler gerekebilir.
Lupus hastalığı, kronik ve değişken bir hastalıktır. Bu nedenle, tedavi süreci de kişiye özgü ve esnek olmalıdır. Tedavi planınızı doktorunuzla birlikte belirleyebilir, tedavinin etkinliğini ve yan etkilerini takip edebilir, gerektiğinde tedaviyi değiştirebilir veya durdurabilirsiniz. Tedaviye uyum sağlamak, hastalığın kontrol altına alınmasında ve yaşam kalitenizin artmasında önemli bir faktördür.
Lupus hastalığı, vücudun bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı otoimmün bir hastalıktır. Lupus hastalığı, eklemler, cilt, böbrekler, kan hücreleri, beyin, kalp ve akciğer gibi birçok organı etkileyebilir. Lupus hastalığının kesin nedeni bilinmemektedir, ancak genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Lupus hastalığı, kronik bir hastalıktır ve tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
(HABER MERKEZİ)
