Elektronik sigara, tütün ürünlerine alternatif olarak sunulan ve buharlaştırıcı cihazlarla kullanılan bir üründür. Elektronik sigara kullanıcıları, nikotin, esrar veya diğer maddeleri içeren sıvıları ısıtarak buhar haline getirir ve solurlar. Bu yöntem, sigara içmenin zararlarını azalttığı iddia edilse de, aslında yeni ve ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Bunlardan biri de EVALI hastalığıdır.
EVALI, elektronik sigara kullanımına bağlı akciğer hasarı anlamına gelir. İlk kez 2019 yılında ABD’de saptanan bu hastalık, akut akciğer hasarı ile solunum yetmezliği ve ölüme neden olabilmektedir. Türkiye’de de görülmeye başlayan EVALI hastalığı, elektronik sigara kullanıcılarını tehdit etmektedir.
EVALI, elektronik sigara kullanımıyla ilişkili bir akciğer hasarıdır. Bu hastalık, elektronik sigara sıvılarının içerdiği kimyasalların akciğer dokusuna zarar vermesi sonucu ortaya çıkar. EVALI hastalığı, elektronik sigara kullanımının kronik yan etkilerinin yanı sıra, akut bir solunum hastalığıdır. Bu hastalık, 2019 yılında ABD’de elektronik sigara kullanıcılarında görülen ölümcül vakalarla tanımlanmıştır.
EVALI hastalığının belirtileri, elektronik sigara kullanımından sonra ortaya çıkan solunum problemleridir. Bu belirtiler şunlardır:
Bu belirtiler, elektronik sigara kullanımından birkaç gün veya hafta sonra görülebilir. Bazı vakalarda, hastalar ani bir solunum yetmezliği yaşayabilir ve yoğun bakıma alınabilir. EVALI hastalığı, ölümcül olabilir.
EVALI hastalığının teşhisi, hastanın elektronik sigara kullanım öyküsü, fizik muayene, akciğer röntgeni veya tomografisi, kan testleri ve akciğer biyopsisi gibi yöntemlerle yapılabilir. EVALI hastalığı, diğer akciğer hastalıklarından ayırt edilmelidir. Bu nedenle, hastalara COVID-19, grip, zatürre, tüberküloz, astım, KOAH gibi hastalıkların olup olmadığı sorulmalıdır.
EVALI hastalığının tedavisi, hastanın durumuna göre değişir. Hafif vakalarda, hastalara oksijen tedavisi, sıvı takviyesi, ateş düşürücü ve ağrı kesici ilaçlar verilebilir. Ağır vakalarda, hastalar yoğun bakıma alınabilir ve solunum cihazına bağlanabilir. Bazı hastalara kortizon gibi iltihap önleyici ilaçlar veya antibiyotikler verilebilir. EVALI hastalığının kesin bir tedavisi yoktur. Tedavinin amacı, hastanın solunum fonksiyonlarını desteklemek ve akciğer hasarını azaltmaktır.
EVALI hastalığından korunmanın en etkili yolu, elektronik sigara kullanmamaktır. Elektronik sigara, sigaradan daha sağlıklı bir alternatif değildir. Elektronik sigara kullanıcıları, EVALI hastalığı riskini artırmaktadır. Elektronik sigara kullanmayı bırakmak, akciğer sağlığını korumak için önemlidir. Elektronik sigara kullanmayı bırakmakta zorlananlar, doktorlarına veya sigara bırakma merkezlerine başvurabilir. Ayrıca, elektronik sigara kullanan kişilerin çevresinde bulunmamak, pasif etkilenmeyi önlemek için gereklidir.
(ESRA GÜLLER)
