Her yıl 13 Ekim günü, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 1989 yılında kararlaştırılan Dünya Afet Risklerinin Azaltılması Günü olarak kutlanmaktadır. Bu günün amacı, toplumların afet risklerine karşı nasıl hazırlandıklarını, neler yapmayı planladıkları ve neler yapabilecekleri konusunda farkındalık yaratmak ve sürece katkı sağlamaktır. Afet risklerinin azaltılması, afet nedenlerini analiz etme ve azaltmaya yönelik sistematik çalışmaları kapsayan bir kavramdır. Afet risklerinin azaltılması, afet yönetimi, afetlere hazırlık gibi disiplinleri içinde barındırmakta ve sürdürülebilir gelişmenin önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
Dünya Afet Risklerinin Azaltılması Günü kapsamında her yıl farklı bir tema belirlenmektedir. Bu yılın teması, “Çoklu Tehlike Erken Uyarı Sistemleri” olarak seçilmiştir2. Bu tema, Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi’nin küresel hedeflerinden birisi olan “Afet risk bilgisinin ve değerlendirmelerinin kullanımını ve bunların toplum tarafından ulaşılabilirliğini 2030 yılına kadar önemli ölçüde artırmak” ile ilgilidir. Çoklu tehlike erken uyarı sistemleri, birden fazla tehlikeye karşı aynı anda uyarı verebilen sistemlerdir. Bu sistemler, afetlere karşı hazırlıklılığı artırmakta ve can ve mal kaybını azaltmaktadır.
Dünya’da her yıl milyonlarca insan doğal veya insan kaynaklı afetlere maruz kalmakta veya etkilenmektedir. Birleşmiş Milletler verilerine göre, son 20 yılda dünyada meydana gelen 7 bin 348 afette yaklaşık 1,23 milyar insan etkilenmiş, 1,3 milyon insan hayatını kaybetmiş ve 2,97 trilyon dolarlık ekonomik kayıp yaşanmıştır. İklim değişikliği, nüfus artışı, kentleşme gibi faktörler afet riskini daha da artırmaktadır.
Türkiye ise bulunduğu coğrafyanın jeolojik yapısı gereği sıklıkla jeolojik/hidrolojik kökenli doğa kaynaklı afetlerin yanı sıra meteorolojik/klimatolojik afetler ve yangınlarla sıklıkla karşı karşıya kalmaktadır. Türkiye’nin en büyük afet riski depremdir. Türkiye’nin %95’i deprem kuşağında yer almaktadır. Türkiye’de 1900 yılından bu yana meydana gelen depremlerde yaklaşık 100 bin kişi hayatını kaybetmiştir. Türkiye’de afet riskini azaltmak için birçok çalışma yürütülmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) kurulmuştur.
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik güncellenmiştir.
Kentsel dönüşüm projeleri başlatılmıştır.
Afet bilinci eğitimleri verilmektedir.
Afetlere hazırlık tatbikatları yapılmaktadır.
Afet risk haritaları oluşturulmaktadır.
Dünya Afet Risklerinin Azaltılması Günü’nde afet risklerine karşı farkındalık yaratmak ve önlem almak için şu adımlar atılabilir:
Afet risklerini anlamak için afet risk analizleri yapmak veya incelemek
Afetlere karşı hazırlıklı olmak için erken uyarı sistemlerinden haberdar olmak ve bunlara uygun davranmak
Afetlere karşı dayanıklı olmak için afet sigortası yaptırmak, afet çantası hazırlamak, acil durum planı yapmak
Afetlere karşı bilinçli olmak için afet bilinci eğitimlerine katılmak, afet yönetimi kurumlarıyla işbirliği yapmak, afet gönüllüsü olmak
Afetlere karşı duyarlı olmak için afete maruz kalan veya etkilenen insanlara yardım etmek, dayanışma göstermek, destek olmak
(Saim Tunçman)
