Dış basında 'Troya'

“Homeros’un en büyük eserlerine ilham veren kentin konumu ve hatta varlığı, çağlar boyunca bir tartışma konusu olmuştur. Çanakkale`deki Hisarlık Tepesi, Homeros’un Truvası olabilir. Türkiye`nin kuzeybatı kıyısında, Çanakkale Boğazı`nın girişine bakan bir tepenin üstünde, efsane ile tarih arasındaki çizgiyi netleştirecek bir kentin hatırası yatıyor. Truva mitolojide, Yunan destan şairi Homeros’a, muhtemelen M.Ö. sekizinci yüzyılda, iki büyük eserini tasarlaması için ilham verdi. On yıl süren Truva kuşatmasının son senesini konu alan İlyada ve onun devamı Odysseia. Aslında, kentin Yunan tarihinin en büyük savaşlarından birine tanık olduğu söyleniyor. MÖ 5.yüzyıl tarihçisi Thucydides, Peloponez Savaş Tarihi’nde, Truva savaşını “önceki tüm savaşların ötesinde göze çarpan” olarak nitelendiriyor. Ancak Truva`nın kesin konumu ve hatta varlığı bile çağlar boyunca bir tartışma konusu oldu. MÖ 1200 yıllarında süren bir savaştan sonra üne kavuştuğu için, şehir daha sonra hem Yunanlılar hem de Romalılar tarafından yeniden yerleştirildi ve şehrin ismini Ilios/Ilium olarak değiştirdi. MÖ 500 yılında önemi azaldı ve 19. yüzyıla kadar da kayboldu. Şimdi Truva`nın bulunduğu yerin Türkiye`deki Hisarlık Bölgesi olduğuna inanılıyor. Hisarlık, aslında 30 metre yüksekliğinde bir höyük ve taş duvarların kalıntılarıyla otlaklara gömülmüş yapılardan oluşuyor. Bu çayırlık tepenin içinde 4.000 yıllık Truva tarihi olabilir. Nitekim, burada yalnızca bir şehir değil, en az 10 şehir olması muhtemel. Hisarlık bölgesi, MÖ 3000`den MÖ 500 yılına kadar, ilk yerleşim katmanı üzerine katman içeriyor. Şimdi genel olarak, altıncı ve yedinci inşaat aşamalarının (Truva VI ve Truva VIIa olarak adlandırılan geç Bronz Çağı şehirlerinin) İlyada`da da tanımlandığı gibi Kral Priam`ın kenti olabileceğine inanılıyor. Troy`un modern zamandaki hikayesi, iddiaya göre küçük bir çocuğun hayaliyle başlıyor. Babasının verdiği kitapta gördüğü illüstrasyonlarla, Truva Efsanesi`nden o kadar etkilenmişti ki şehri bulmak için yola koyuldu. Bu yedi yaşındaki, 19. yüzyıla ait Alman işadamı arkeolog Henrich Schliemann, Hisarlik bölgesinde kapsamlı bir şekilde kazı yapan ilk kişi oldu. Arkeolog ve tarihçi Eric Cline Truva Savaşı`nın Çok Kısa Tarihi adlı kitabında Schliemann`dan "dünyada kazı yapan en şanslı kişilerden biri" olarak nitelendiriyor. Amatör arkeolog Schliemann`ın Truva`yı bulması ve antik Ege tarihi sahasını açması hayret verici. Bununla birlikte, çocukluk hayalinin doğruluğunu kuşku duyabilecek kazı dergilerini tahrif etmeye meyilliydi. Nisan 1870`de Schliemann, Hisarlik`ta kazmaya başladı. Kısa süre sonra Homeros`un Truva`sının “yanmış kentini” ve onun arasında Kral Priam`ın hazinesini bulduğunu iddia etti ki bilindiği üzere bu hazinenin bir kısmını karısına verdi. Ancak Cline, bu süreçte ‘arayacağı şeyi attı’ diyor. Schliemann, Tunç Çağı Truvası (M.Ö. 1700-1200) katmanlarını kazdı - İlyada`nın Truva kentinden 1000 yıldan daha eski bir şehir olan ve şu anda Truva II olarak anılan şehre ulaşana kadar. “Kazı haritalarına bakarsanız, ortada `Schliemann tarafından kaldırılan Saray` yazan bir boşluk var. Priam`in sarayını buldu ve sonra attı, ”diyor Cline. “Truva`yı buldu ama aynı zamanda da Truva`yı yok etti”

 

Truva şehri M.Ö 3000 yıllarında basit bir yerleşim olarak başlamış, ticaret, tarım ve balıkçılık konularında büyüyüp gelişmiştir. Şehrin ana yıkımından önce, MÖ 1180`de dokuz ana inşaat aşaması olduğu tespit edildi. Bununla birlikte, Truva`yı tanımlayan hiçbir çağdaş metin bulunmadığından ve Schliemann, Kral Priam`ın şehri olabilecek şeylerin kalıntılarını mahvettiği için, bu konuda çok az şey biliyoruz. Truva Savaşı`nın tarihi ve kentin Yunanlıların ellerine (İlyada anlatısı) düşmesi, 1990`larda arkeolog Manfred Korfmann`ın çığır açan çalışmalarına kadar hala sorgulandı. O zamana kadar, Hisarlık`ta yapılan kazılar sadece önemsiz bir kasaba ortaya çıkarmıştı, ancak Korfmann ve ekibi 75 dönümlük bir alanda daha önce düşünülenden 15 kat daha büyük olan bir şehir keşfetti. Bu bulgular, Trofmann`ın 2004 yılında Arkeoloji dergisinde, “o zamanlar bu bölgenin standartlarına göre, gerçekten de çok büyük ve kesinlikle bölge üstü öneme sahip” olduğunu ortaya koydu. "Kalesi daha geniş bir bölgede eşsizdi ve bugüne kadar bilindiği kadarıyla güneydoğu Avrupa`da herhangi bir yerde de onun seviyesine çıkılamadı." Homeros`un tanımladığı Truva`nın aslında Truva VI ve VIIa`nın bir melezi olabileceğini öne süren Cline, “Bu, tanımlama benim için bulgularımı saptamamın yoluydu” diyor. Altıncı yapı katının, Yunanlılardan ziyade, bir deprem tarafından tahrip edildiği düşünülse de, tek bir teori, efsanevi Truva atının, hayvan formu bir at olan tanrı Poseidon için bir kinaye olduğunu gösteriyor. Ayrıca “Deprem Tanrısı” olarak da bilinen Poseidon, şehrin yıkımını doğal bir felaketle temsil edebilirdi. Öte yandan, Arkeologlar kalenin kalıntılarında ok uçları bulduklarından, Homeros’un tarif ettiği Truva’dan daha az ihtişamlı bir şehir olan Troia VII kuvvetle muhtemel büyük bir savaş tarafından yok edildi. Peki bu Truva savaşının kanıtı mı? Kimse bilmiyor. Cline, o sırada kargaşa içindeki tüm alanla, doğu ve batı güçleri arasındaki tek büyük savaşın muhtemel olmadığını öne sürüyor. “Truva`nın yıkılışı, tüm Tunç Çağı`nın yıkılışının büyük resminin bir parçası” diyor. “Eski dünyanın bütün G8`i iniyor.” Bununla birlikte, biraz yaratıcılıkla, Homeros`un sözleri Priam`ın kentini Türkiye`deki siteye yerleştirmek için kullanılabilir. Büyük şair, Truva`nın Hisarlik gibi çok dik ve rüzgarlı olduğunu söylüyor. “Güçlü temelli”, “hisarlı”, “geniş yollu” ve “yıkılmaz bir kale” olarak nitelendirdi. Homeros, muhteşem duvarlarla korunan ve güçlü bir elit kesim tarafından yönetilen, 4.000 ila 10.000 kişi arasında nüfusu olan bir büyük Bronz Çağı şehri. Bu duvarlardan, İlyada, Troy’un en büyük kayıplarından bazılarına şahit olunmaktadır. 22. kitapta, karısının, eşi Hektor`un ölü bedeninin Akhilleus tarafından şehrin önünde sürüklediğini gördüğü yürek parçalayıcı an şöyle anlatılıyor: “Koşan atlar, onu Achaians`ın oyuk gemilerine doğru rastgele sürükledi. Gecenin karanlığı Andromahi`nin gözlerini bulanıklaştırdı” Hisarlık`ta bugün hala görünen 4-5 metre genişliğinde ve 8 metre yükseliğindeki alt duvarlarla İlyada`dadaki Truvalılar için çok önemli bir rol oynayan duvarlarla bir bağlantı kurulabilir. Bu duvarların doğrudan şehir merkezine bağlanan çok sayıda kulesi ve kapısı vardı. Yönetici elit zümreye ev sahipliği yapan kale, anıtsal binaların ve geniş odalı iki katlı evlerin bulunduğu yoğun bir alandan oluşuyor. Oxford Üniversitesi`nin Oryantal Çalışmalar Fakültesi Öğretim Üyesi Joritt Kelder`e göre, şehir planlaması Demir Çağı`nın klasik dönemine kadar yapılmadığından, “şu ana kadar yerleşimi etkileyen tek unsur kimin gücü var, kimin yok. İktidar açıkça, kral ve onun yakın ailesi ve arkadaşlarının ikamet ettiği kaleye odaklanmıştı.”

 

Hiç şüphe yok ki, Truva Tunç Çağı boyunca stratejik öneme sahip büyük bir şehirdi. Çanakkale Boğazı`na hakim konumunun anlamı, etkin bir şekilde Karadeniz`e açılan bir kapı olduğu ve aynı zamanda önemli bir ticaret yolu olduğuydu. Batıdaki Miken dünyası ile doğudaki Hititlerin arasına sıkışmış, iki karşıt kültürün buluşma noktasıydı. Görünüşe göre Truva çok kültürlü bir şehir olarak büyüdü: Arkeologlar, Miken saksılarını kendi Truva dokunuşlarıyla yapan yerel çömlekçiler gibi kültürel dış etkiye dair kanıtlar buldular. Ayrıca Anadolu`yla ve Yunanistan`daki Bronz Çağı medeniyetleriyle kapsamlı ticaret yapıldığının da kanıtları var. Zamanı için çok kozmopolit bir şehirdi. Kelder Truva`yla ilgili “Biraz Londra gibi, ticaret ve göçün sonucu olarak çok fazla dış etkiye maruz kalmış bir başkent." Truvalı olmayanların da M.Ö. 14. ve 13. Yüzyıllarda Truva sakini olduğu konusunda hiç şüphem yok” Farklı kültürler yalnızca şehirde kabul görmedi, aynı zamanda Truva ve arkasındaki mitolojide de küresel ölçekte bir etkisi oldu. Pers kralı 1. Serhas`ın Yunanistan’a yaptığı sefer sırasında, Truva’da Athena’ya bir teklifte bulunduğu söyleniyor. Yüz elli yıl sonra Pers imparatorluğunu fethetmek için yola çıkan Büyük İskender, yolculuğunda Truva`da durdu ve iddialara göre Aşil`in kalkanını Athena Tapınağı`ndan aldı. Ayrıca İlyada`nın bir kopyasını da seferlerinde yanında taşıdı. Romalılar bile soylarının Truvalılardan geldiğini iddia ettiler. Aeneis`de, Roman şair Publius Vergilius Maro, savaştan kaçıp İtalya`ya giden ve Roma`nın kurucu babalarından biri olduğu ortaya çıkan Truvalı Aeneas`ın hikayesini anlatıyor. (Aeneis`in, İmparator Augustus’un kendisini bu Truva kahramanına bağlamak için yazdırdığı bir propaganda parçası olup olmadığı hala tartışılır.) Truva, Shakespeare`in Troilus ve Cressida`sından tutun da Wolfgang Petersen`in 2004 yılında Brad Pitt`le beraber İlyada`yı Hollywood`a taşımasına kadar Batı kültürüne sürekli ilham verdi. Bu şehir, kahramanlığı ve politik kimliği temsil eden, insan ölümünün şiddetli üzüntüsünün hatırlatıcılığını üstlenen bir şehirdir ve yüzyıllar boyunca insanlığa dokunmuştur.Yunan epigrammisti Euenus`un yazdığı gibi, kentin kendisi kaybolabilir ve varlığı hala tartışılabilir ancak “Ben, Truva, Homeros`ta hala bronz kapılarla korunaklı yaşıyorum. Yok eden Yunanlıların mızrakları beni topraktan çıkarmayacak, ama ben tüm Yunanlıların dudaklarında olacağım”.