Çanakkale, hem coğrafi hem de tarihi açıdan benzersiz bir konuma sahip olup, antik çağlardan günümüze kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Troya'nın kalıntılarından, Roma ve Bizans dönemlerinin izlerine, Osmanlı'dan modern Türkiye'ye kadar uzanan bir tarihi süreç Çanakkale'nin kültürel mirasını oluşturur. Çanakkale Boğazı, sadece askeri anlamda değil, tarihi ve kültürel bağlamda da önemli bir rol oynamaktadır. Bu stratejik bölge, pek çok medeniyetin ve imparatorluğun hedefi olmuş ve her biri izlerini bırakmıştır. Bugün Çanakkale, bu tarihi mirasıyla hala dikkat çeken bir şehir olarak, ziyaretçilerine geçmişin derinliklerine inmeyi vaat ediyor.
Çanakkale'nin tarihi, M.Ö. 3000 yılına kadar uzanır. Bu dönemde, bölgedeki ilk yerleşim izleri Kumtepe civarında bulunmuştur. Ayrıca, ünlü Troya Antik Kenti de Çanakkale sınırları içerisindedir. Troya, Homeros'un destanlarında bahsedilen ve birçok efsaneye konu olan bir şehirdir. 1998 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir.
M.Ö. 6. yüzyılın ortalarında bölge, Pers İmparatorluğu'nun egemenliği altına girmiştir. Perslerin önemli imparatorlarından Darius ve Xerxes, bölgeyi stratejik bir nokta olarak görüp ellerinde tutmayı amaçlamışlardır. M.Ö. 334 yılında Makedonya Kralı Büyük İskender, Çanakkale Boğazı'nı geçerek Persleri yenmiş ve bölgeyi hakimiyeti altına almıştır.
M.Ö. 133'te Bergama Kralı III. Attalos'un vasiyeti üzerine Çanakkale, Roma İmparatorluğu'nun Asia eyaletine bağlanmıştır. Roma İmparatorluğu'nun 395'te Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasından sonra, bölge Doğu Roma İmparatorluğu'nun (Bizans) hakimiyetine girmiştir. İmparator Justinianus, modern Eceabat yakınlarındaki Sestos bölgesinde boğazın kontrolünü sağlamak amacıyla kale inşa ettirmiştir.
Bölgede ilk Türk hakimiyeti, 11. yüzyıl sonlarında ünlü deniz komutanı Çaka Bey'in seferleri ile başlamıştır. Sonrasında Karesi Beyliği ile devam eden Türk hakimiyeti, 1361 yılında beyliğin Osmanlı İmparatorluğu'na katılmasıyla Osmanlı dönemi başlamıştır. 1452 yılında Fatih Sultan Mehmet, Çanakkale Boğazı'nın kontrolünü sağlamlaştırmak amacıyla Kilitbahir Kalesi'ni yaptırmıştır.
I. Dünya Savaşı sırasında, 1915-1916 yılları arasında Gelibolu Yarımadası'nda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında şiddetli çatışmalar yaşanmıştır. Bu savaşlar, Türk tarihinde önemli bir yere sahiptir. Cumhuriyet döneminde, Çanakkale Savaşları'nda kazanılan zaferlerden dolayı ilin ismi ve merkezi Çanakkale olarak değiştirilmiştir. İlin isminin kökeni, yörede çok gelişmiş olan çanak-çömlek zanaatinden gelmektedir.
Çanakkale, tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, stratejik konumu ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir şehirdir. Günümüzde de tarihi mirasıyla ziyaretçilerini etkilemeye devam etmektedir.
Fotoğraflar: Çanakkale Valiliği
(YUSUF SONKURT)
