1 Ocak’ta yürürlüğe giren fakat altyapısının hazırlanması amacıyla 6 ay süreyle ertelenen Yeni Hal Yasası, 1 Temmuzda uygulamaya geçecek. Çanakkale Sebze ve Meyve Komisyoncular ve Tüccarlar Derneği Başkanı Ufuk Cankaya, Yeni Hal Kanunu ile yapılacak düzenlemelerin büyük önem taşıdığını ifade etti. Çanakkale’nin ürettiği marka ürünlere sahip çıkması gerektiğini ifade eden Başkan Cankaya, hal’in de işlerlik kazanması için çalışmalar yaptıklarını ifade ederek; “Tüm sebze meyve komisyoncuları federasyonuna üye olduk. Derneğimiz bu çatı altında toplandıktan sonra çalışmalarına ülkedeki tarımı yönlendirmek adına devam ediyor” dedi.
“Hal Yasası devrim niteliğinde”
Yeni Hal Kanunu ile beraberinde getirdiği yeniliklerin ülke tarımı için büyük önem taşıdığını ifade eden Çanakkale Sebze ve Meyve Komisyoncular ve Tüccarlar Derneği Başkanı Ufuk Cankaya; “Tarım alanında Türkiye de bir devrim yaşanıyor. Bunun sebebi 5957 sayılı, yeni hal kanunu. Yeni hal kanununa göre bundan sonra ürünler, tarladan çıkarken arabanın tekerleği dönmeden 444 0 425 numarayı arayarak ya da hal.gov.tr adresine girerek künyelenecek. Bu künyeler plakası sabit olmak koşuluyla hangi araçla, nereye sevk edildiği belirtilecek. Sevk edildiği noktadan, tekrar bu siteye girerek, satışı yapılacak. Satışı yapılan bu ürün Pazar da aynı şekilde künye ile satılacak. Evimize aldığımız bu ürünün künyesine bakabileceğiz. Kim üretmiş, hangi tarlada hangi tarihte toplanmış, hangi araba ile sevk edilmiş, hatta istersek sitedeki analize gönder butonunu tuşlayarak evimizden numune vermek suretiyle ne kadar güvenli olduğunu test ettirebileceğimiz, devrim niteliğinde bir yasa ile karşı karşıyayız” dedi.
Başkan Cankaya sözlerini şöyle sürdürdü; “ Bu yasanın işleyebilirliği düşünce olarak var. Ama şu anda kapasite olarak Türkiye deki gerek denetim gerekse bilgisayar donanımı açısından pek mümkün görünmemekle birlikte devletin kararlı tutumu karşısında herkes bunu işletmek durumunda kalacak. 1 Temmuzdan itibaren 2010 senesinde çıkan bu yasa yürürlüğe girmiş olacak. Bu yasa aslında ocak ayında yürürlüğe girdi. Ancak sistemin alt yapı yetersizliğinden dolayı bugüne kadar sarktı. 1 Temmuzdan itibaren işleyecek olan bu yasa ile neler geleceğini hep beraber yaşayacağız.”
“Marka ürünlere sahip çıkmalıyız”
Çanakkale’nin tarım alanında yetiştirdiği ürünlerle Türkiye de marka olduğunu ifade eden Çanakkale Sebze ve Meyve Komisyoncular ve Tüccarlar Derneği Başkanı Ufuk Cankaya, “Tarım alanında gerekli analizler yapılsa doğru rekoltede üretim yapılsa Çanakkale domatesi hakikaten markalaşacak. Bu markalaşma neticesinde Çanakkale’nin hem geliri hem de ülkenin tarım alanındaki geliri değişecek” dedi.
Başkan Cankaya şunları söyledi; “Çanakkale de önemli sorunlar var. Tarım alanı açısında Çanakkale ülkemizin önemli rekoltesini oluşturuyor. Fakat, bütün ülkede markalaşmış hangi yörede yetişirse yetişsin Çanakkale domatesi diye satılan domatesi kendisi sahiplenememiş durumda. Örnek olarak Tokat ilinde yetişen domates İstanbul’a gönderiliyor. İstanbul da pazarcı domatesi satabilmek adına etiketine Çanakkale domatesi yazıyor. O zaman domates satılıyor. Halbuki Çanakkale de domatesi yetiştirenler buna sahip çıkamıyor. Bunun sebebi de doğru tarım yapılmamasıdır. Toprak analizleri yapılmıyor. Bu analizler yapılsa doğru rekoltede üretim yapılsa Çanakkale domatesi hakikaten markalaşacak. Bu markalaşma neticesinde Çanakkale’nin hem geliri hem de ülkenin tarım alanındaki geliri değişecek. Bunların hepsi çalışılması gereken konular. Biz dernek olarak Ocak ayında kurulduk. Derneğimiz çalışmalarına her alanda hız veriyor. Tüm sebze meyve komisyoncuları federasyonuna üye oldu. Derneğimiz bu çatı altında toplandıktan sonra çalışmalarına ülkedeki tarımı yönlendirmek adına devam ediyor.”
“Hal sistemi mutlaka işlemeli”
Çanakkale Halinin yitirdiği işleyişini geri kazandırmak için çalışmalar yaptıklarını ifade eden Ufuk Cankaya; “Türkiye`de işleyen hal sistemi Çanakkale de işlediği zaman daha ucuz fiyattan yemekler yenebilecek” dedi. Çanakkale de fiyatlarla ilgili sorunlar olduğunu İfade eden Başkan Cankaya şunları söyledi; “Satış politikası da çok değişik. Bir hal var. Ancak hal işleyişini yitirmiş durumda. Esnaf hale gelip mal almaktansa dışarıya gidip mal almayı tercih ediyor. Bunun sebebi de hal de zamanında yapılan bazı yanlışlıklar olmuş. Bu sebepten dolayı dışarı giden esnaf başka hallerden Balıkesir, Bursa, Edremit, İzmir, İstanbul halinden mal alıyor. Oraya giden mal zaten yöreden giden ürünler oluyor. Oraya giden ürün el değiştiriyor, fiyat farkı buraya yansıyor. Halbuki esnaf tamamen Çanakkale haline geliyor olsa, Çanakkale haline gelen ürünlerde bütün haliyle satılacağı için bu sayede fiyat düşecek. Yaz günü hale mal girmiyor. Çünkü denetimler yeterli değil. Bahçesinde 2 ton domates yetiştiren atıyor kamyonuna, çekiyor restoranın önüne bende domates şu para diyor. Bizim onlarla rekabet gücümüz yok. Çünkü bizim vergimiz, stopajımız, hal rüsum, kiramız, elemanımız var. Bunların hepsi maliyet oluşturuyor. Bu haksız rekabeti önleyemiyoruz. Bu kısa vadede sanki ucuza mal satılıyormuş gibi görünse de genele bakıldığında tüm malların hepsinin ortalaması alındığında aslında Çanakkale çok pahalı fiyattan yemek yemiş oluyor. Bunun önüne geçilmesi için tüm Türkiye de işleyen hal sisteminin Çanakkale de işlemesi gerekiyor. Esnaf, Çanakkale haline gelmeyerek gittiği yerlerde de hale gidiyor. İstanbul, Bursa, Balıkesir, İzmir haline gidiyor. Bu gittiği hallerde madem malı ucuza alıyorsun kendi memleketindeki hali de işletirsen aynı ucuzluğu burada da göreceksin. Biz bu mantığı esnafımıza anlatmaya çalışıyoruz. Dernek olarak bir bütünlük halindeyiz. Bunları hepsini düzene koymayı planlıyoruz. Bunlar oturduğu zaman Çanakkale de bir takım şeylerin daha doğru olarak işleyeceğine inanıyoruz.”
“Halkın tercihi cuma pazarı”
Çanakkale de Cuma pazarının halktan büyük rağbet gördüğünü diğer pazarların pek fazla işlemediğini bildiren Başkan Cankaya; “Bu konuyu pazar yerlerini denetleyenlerin, düzenleyenlerin iyice düşünmesi gerektiğine inanıyorum” dedi. Cankaya şunları söyledi; “Çanakkale’nin pastası belli. Bu pasta için ister beş ister bir tane pazar yapın. Burada halkın sayısı da belli. Halkın yiyeceği yemeğin miktarı da belli. Siz isterseniz, bu miktarı evlerine beş kere sokun, isterseniz bir kerede sokun. Değişen bir şey olmaz. Halk için iyi midir? Kötü müdür? Halk için günlük pazara mal girse iyidir. Taze malını günlük alır. Ama pazarcı malını salı gününden veya pazartesi gününden alıyor. Satamadığını çarşambaya, perşembeye getiriyor. Aslında dediğim gibi rekolte belli. O rekolteyi parça parçamı sokmak istersiniz, bir kerede mi sokmak istersiniz. Bu halkın tercihi. Pazarlara gidildiğinde sadece Cuma pazarının işlediğini diğer pazarların işlemediğini görünce de halkın tercihinin ne olduğu da ortaya çıkıyor. Bunu bu pazar yerlerini denetleyenlerin, düzenleyenlerin iyice düşünmesi gerektiğine inanıyorum.”
“İşleyiş doğru değil”
Denetimsizlik sebebiyle bu sektörde kayıt altında iş yapmaya çalışanların zorlandığını bildiren Ufuk Cankaya; “Müstahsil ile hal, hal ile Pazar ilişkisine gelince. Müstahsil eğer arabası varsa arabasının arkasına atıyor ürününü çıkıp mahalle mahalle dolaşıp ürününü pazarlıyor. Fatura yok, fiş yok, irsaliye yok. Hiçbir şey yok. Ucuza veriyor. Çünkü bir tek mazot masrafı var. Biz bunun karşısında duramıyoruz. Bu şekilde aslında fiyatlar yükseliyor, düşmüyor. Bunun tek sebebi de denetimsizlik. Denetimsizliğin önüne geçilirse bu ilişki yola girecektir. Tüm Türkiye de yapılan sistem bu değildir. Denetim yapılarak tüm ürünlerin hale girmesi sağlanmaktadır. Çanakkale de bu işleyiş şu an için doğru işlemiyor” dedi.
