ÇASEMKO Başkanı Ufuk Cankaya hal yasası ve beraberinde oluşturulan hal.gov.tr sitesinin son durumunu değerlendirdi. Devletin yaptığı hal.gov.tr`nin sektöre yetişemediğini bildiren Cankaya; “Süreç 31 Temmuz da bile tamamlanamaz. Siteye hergün giriyoruz. Ürünlere künye alıyoruz. 4 ürün için 40 dakika bekliyorsunuz. 4 ürüne künye almam 20 saniye olmalı. Bu noktaya gelmesi şu an imkansız görünüyor” dedi.
“Sektörden fikir alınmadı”
Düzenlenen hal.gov.tr sitesinin yapım aşamasında, ihalesi yapılırken, sektörün çalışanlarından fikir alınmadığını bildiren ÇASEMKO Başkanı Ufuk Cankaya; “Bize fikir sorulmadı, bu sektör nasıl dönüyor, nasıl bir hacmi var. Bu hacim hangi saatlerde daha yoğun. Bunu nasıl yaparız fikri alınmadı. Dikkate haller değil, büyük marketler alındı. Şu anda bile sistemi geliştirme çalışmaları Migros`ta yapılıyor. Bu yasa marketleri rahatlatmak için mi? Yoksa halleri rahatlatmak için mi? Çünkü, hallerin olma sebebi vatandaşın ürüne ucuz sahip olabilmesi. Vatandaş evine, soğanı, patatesi, domatesi en ucuza alabilmesi için hal sistemine ihtiyaç var. Çanakkale de hal sistemi tam oturmuş değil, çalışmıyor” dedi. Çanakkale özelinde değerlendirmelerde bulunan Başkan Cankaya şunları söyledi; “Yazın Çanakkale`nin kendi ürünleri var. Ama bu işin kışı da var. Çanakkale kışın tüketici bölgesi oluyor. Ürünler Çanakkale`nin dışından geliyor. Çanakkale`nin dışından gelen ürünler Çanakkale de hal oturmadığı için, kent pazarcısı Balıkesir, Bandırma, Bursa, İzmir, İstanbul, Edremit haline gidiyor. Burada haller oturmuş ve çalışıyor. Bu çalışan hallerden Çanakkale`nin pazarcısı giderek ürün alıyor. Bu aldıkları ürünler 3. el oluyor. Üretildiği yerden çıkışına 3 el değiştirip bir de maliyet eklenerek pazarcı malı getirmiş oluyor. Çanakkale de hal olsa, mevcuttaki 20 dükkan her ürünü satmayacak. Şu anda 40`ın üzerinde ürün satılıyor. Her sergi 4-5 ürün bulundursa hal daha güzel dönmüş olacak. Örneği Havuç hale 0.60 kuruş esnafa 0.90 kuruştan veriliyor. Biz halimizi çalıştırsak Çanakkale havuç tüketim miktarı 1000 torba. Bir kişi havuçla ilgilense sürekli o satış yapsa haftada 1000 torba havuç satsa bunu eritir. Ama 0.90 kuruş değil 0.60 kuruştan satar. Bu sayede pazardaki fiyatta ucuzlar. Hallerin önemi burada ortaya çıkıyor. Ürünün halden geçmesi en fazla ikinci elde buluşmasını sağlar. Aracıları ortadan kaldırır. Direkt topraktan, hale gelir. Bu sistem Çanakkale de oturmadığı için Çanakkale ürünü pahalı alıyor. Ürünün ucuza halka ulaştırılması çalışması bu yasanın marketlerde denetlenmesi ile engellenmiş oluyor. Bu yasa hallerde denetlenmeli.”
“En büyük zarar tüketiciye”
İstanbul hali örneğini veren Başkan Cankaya şunları söyledi; “Örneğin İstanbul halinde gece saat 2`den sabah 10`a kadar sirkülasyon olur. Bir sergide 10 dakika da 25 fatura kesilir, bir günde 600 yaprak. Bu kadar fatura bu kadar ürün her bir ürün için ayrı künye alınmalı. Bunu almak için hal.gov.tr`ye girmeli, her ürüne 17 tıklama yapmak zorunda. Her biri için 5`er saniye bekliyor. 21 haneli çıkan barkod faturaya yazılmalı. Hallerde üç firma programı kullanılıyor. Bu programların siteye bağlanıp otomatik olarak künyeyi otomatik fatura ekranına yapıştırması site tarafından engelleniyor. Buna izin verilmiyor. Bu da programın kullanım aşamasında büyük zorluk ortaya koyuyor. Bu konu aşaılamadığı için sistem oturamadı. Bizim duyduğumuz programın yazım aşamasındaki ihale şartnamesinde bunlar gözetilmemiş. İhale sonucu ortaya çıkan programın geliştirilmesi ihaleyi alan firma tarafından yapılmıyor. Bu yürürlüğe giriş tarihide 31 Temmuz`a ertelendi. Mevcut sistemde bir gelişme yok. 31 temmuzda bunun olabileceğini düşünmüyorum. Bu da en büyük zararı tüketiciye veriyor. Büyük marketlerin ekmeğine yağ sürüyor.”
“Çanakkale`de hal çalışmalı”
Çanakkale`de halin mutlaka çalışması gerektiğini ifade eden Başkan Cankaya; “Çanakkale`de hal çalışmadığı için yüksek maliyetli ürün tüketiyor” dedi. Başkan Cankaya şunları söyledi; “Programın testi Migros`ta yapılıyor. Yasa İstanbul Hali`nde test edilmeli. Markette yapılması bence rant kavgasıdır. İstanbul Hali`ndeki katiplerin fikirleri alınmalı. Onlarla bir günün nasıl geçtiğie bakılmalı. Neler yapıldığı yerinde incelenmeli. O zaman program yapılır, yazılır. Herkes bilgisayar kullanıyor. Bu yapılırken halde yapıldı. Onların istedikleri yapıldı. Hal programında çok önemli detaylarda var. Veresiye isteyen müşteri de kayıt altına alınıyor. Yarın ben almadım derse kayıt gösteriliyor.”
“Devletin yaptığı hal.gov.tr sektöre yetişemiyor”
Sürecin 31 Temmuz da tamamlanacağına inanmadığını bildiren Başkan Cankaya; “Süreç 31 temmuz da bile tamamlanamaz. Siteye hergün giriyoruz. Ürünlere künye alıyoruz. 4 ürün için 40 dakika bekliyorsunuz. 4 ürüne künye almam 20 saniye olmalı. Bu noktaya gelmesi şu an imkansız görünüyor. Bu sitemin en büyük özelliği toprakta yetişen ürünler de ilaç artığını engellemek. Bu şu anda engellenemiyor. Sistem müsait değil. Künye numarası burada önem kazanıyor. Hal.gov.tr sitesinde künye numarası yazılınca hangi tarihte hangi tarla da kimin yetiştird,ği daldan koptuğu tarih sevki satan kişinin adı künyesi hepsi çıkıyor. Bu mal analiz edildi mi edilmedi mi evinizdende analiz aldırabiliyorsunuz. Buraya kadar gitmesi gereken sistem şu an işleyemez durumda” dedi.
