IV. Mehmet’in annesi Hadice Turhan Sultan tarafından yaptırılan
Kale 17. yüzyıl kalesidir. Tarihin en kanlı savaşları arasında
yer alan ve Mehmetçiğin kahramanlığı sayesinde 'Çanakkale Geçilmez' destanının
yazıldığı Çanakkale Savaşları’nda, Gelibolu
Yarımadası'ndaki Seddülbahir Kalesi, boğazın güvenliğinde çok
önemli rol oynadı. 108 yıl önce 'yedi düvel'e karşı Mehmetçik ile
beraber karşı koyan kale, isabet eden top atışlarıyla gazi
oldu.
Çanakkale Boğazı'nı geçmek
isteyen itilaf devletlerinin gemilerinden atılan top mermileri
ile büyük hasar alan Tarihi Gelibolu Yarımadası'ndaki Seddülbahir
Kalesi, aradan geçen bir asırlık zaman diliminde doğa şartları
nedeniyle zarar gördü. Harap haldeki kaleyi ayağa kaldırıp, açık
hava müzesi haline getirmek için Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan
Başkanlığı'nca 2015 yılında başlatılan restorasyon ve çevre
düzenlemesi çalışmaları tamamlandı. 18 Mart Şehitleri Anma Günü
ve Çanakkale Deniz
Zaferi’nin 108’inci yıl dönümünde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip
Erdoğan tarafından ziyarete açıldı. Seddülbahir Kalesi Müzesinde,
ziyaretçiler kalenin 17. yüzyıldan bugüne kadarki tarihi hakkında
bilgilendiriliyor. Ziyaretçiler, Çanakkale Savaşları'nın ilk şehitlerinin
yer aldığı kabristanı ziyaret edip, 1915 Çanakkale Savaşları'nın bu kalede yaşanan
kısımlarını, o dönemin savaş malzemelerini, belgelerini
inceleyebiliyor. Seddülbahir Kalesi'nin restorasyon ve kazı
çalışmaları sırasında çıkan Osmanlı asker künyeleri, Fransız cep
saati, Osmanlı el bombası, Krupp topu namlu temizleme harbisi,
Fransız ve Senegal asker palaları, Osmanlı mavzer süngüleri,
Osmanlı süngü kını, Osmanlı palaska barutluğu, Osmanlı, Fransız
ve Avustralya asker üniforması, kol düğmeleri, mermiler ve
Fransız mühimmat sandığı ile savaşın izleri yaşatılıyor.
25 yıl süren araştırma, belgeleme, projelendirme ve uygulama çalışmalarının son sekiz yılında proje yürütücülüğünü üstlenen Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığının ilk master projesi olarak Cumhuriyet'in 100. yılında tamamlanarak ziyarete açılan Seddülbahir Kalesi’ne İtalya’dan önemli bir ödül geldi. Uluslararası Domus Restorasyon ve Koruma Ödülleri’nde Seddülbahir Kalesi ‘Kısa Liste Ödülü’ne layık görüldü.
Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, İtalya’da Uluslararası Domus Restorasyon ve Koruma Ödülleri’nde Kısa Liste Ödülü’ne layık görülen Seddülbahir Kalesini değerlendirdi. Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, Çanakkale Tarihi Alandaki gazi mekanlardan birisi olan Seddülbahir Kalesinin geçen yıl Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıldığını belirterek, “Seddülbahir Kalesi çok önemli bir restorasyon süreci geçirdi. Çok önemli bilim adamları, danışmanlarla çalıştık. Çok hummalı, çok özgün dokusunu koruyarak da ortaya çok güzel bir restorasyon süreci çıkmış oldu. Seddülbahir Kalesi, IV. Mehmet’in annesi Hadice Turhan Sultan tarafından Çanakkale Boğazı’nın güvenliği için yaptırılmış. Uzun yıllar Çanakkale Boğazı’nın girişine ve dolayısıyla İstanbul’a muhafızlık etmiş. Çanakkale Savaşları'nın en hararetli, en şiddetli çarpışmalarının sahne olduğu yerlerden bir tanesi olarak da, Çanakkale Savaşları'na şahitlik etmiştir. Seddülbahir Kalesi aynı zamanda, Çanakkale Savaşı’nda ilk şehitlerini verdiğimiz yerdir ve Çanakkale Savaşı’nda gazi olmuş bir mekandır. Tabii ki daha sonraki süreçlerde gerek savaştan dolayı yıpranmışlık, gerek coğrafi şartlar, gerek zamandan dolayı bir takım bozulma ve eksilmeler söz konusuydu. Çanakkale Tarihi Alan Başkanlığı olarak her diğer mekanda olduğu gibi Seddülbahir Kalesi’nde bir restorasyon süreci başlattık. Çok yetkin isimlerle çalıştık ve bu sürecin sonunda açılışını yaptık. Bir kale müze şeklinde tasarlandı. Sadece restorasyonu yapıp bırakmıyoruz. Alan Başkanlığı olarak içerisinde bir işlev veriyoruz. Gerçekten de herkesin çok takdirini kazanmış ortaya güzel bir kale müze çıktı. Tabii ki bizim de Tarihi Alan Başkanlığı olarak da ustalık eseri diyebileceğimiz çok önem verdiğimiz ve çokta beğendiğimiz içimize yatan bir restorasyon süreci oldu. Biz Seddülbahir Kalesine çok güveniyoruz. Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı olarak hem ulusal, hem de uluslararası bir çok yarışmaya Seddülbahir Kalesini göndereceğiz, katılacağız. Bunlardan bir tanesi de geçtiğimiz günler İtalya’da gerçekten prestijli çalışmaların olduğu bir yarışmaya katıldık. 110 eser arasından, 110 proje arasından ilk 10'a girdik ödül aldık. Bu da bizi çok mutlu etti. Biz bundan sonraki süreçlerde de Seddülbahir Kalesini hem ulusal, hem uluslararası prestiji ciddi yarışmalara katacağız, orada yarışacağız. Çünkü Seddülbahir Kalesine çok güveniyoruz. O yüzden İtalya’daki ödül almak bizi çok mutlu ve motive etti. Çalışma arkadaşlarımı çok motive etti” dedi.
Seddülbahir Kalesi'nin hem Türkiye’de, hem dünyada restorasyon yapma tekniği açısından, coğrafi güzellik bakımından da çok ayrı bir öneme sahip olduğunu kaydeden Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, sözlerine şöyle devam etti: “Biz bütün vatandaşlarımızı Çanakkale Tarihi Alandaki bütün gazi mekanlara bekliyoruz. Özellikle Seddülbahir Kalesini görmeye davet ediyoruz. Zaman tünelinde yolculuk yapmak isteyenler, tarihsel süreci daha iyi anlamak isteyenler, Çanakkale ruhunu daha iyi teneffüs etmek isteyenler, hatta ve hatta güneşin batışını en iyi yerden izlemek isteyenler Seddülbahir Kalesi'ne mutlaka gelsinler. Çanakkale Tarihi Alanda Seddülbahir Kalesi'nde, Türkiye’nin en batı uçlarından bir tanesi olan yerde onları bekliyoruz. Hem tarih, hem coğrafi güzellik, hem doğal güzellik, hem de muhteşem bir güneş batış onları bekliyor. Biz de onları Çanakkale’de Seddülbahir Kalesi'nde ve diğer kalelerimiz ağırlamaktan çok büyük mutluluk duyacağız. Çünkü Çanakkale bizim ortak paydamız ve Çanakkale büyük bir buluşmayı her olduğu gibi yapmak isteriz. Türkiye’nin her bir yerinden hatta Türkiye sınırlarımızın dışından Çanakkale ruhunu hissetmek isteyenler Çanakkale gelsinler ve onları burada bekliyor olacağız.”
Çanakkale'nin Eceabat ilçesine bağlı Seddülbahir köyünde yer alan, 1. derece arkeolojik-askeri-harp tarihi-kentsel sit alanında bulunan Seddülbahir Kalesi, Gelibolu Yarımadası'nın en güney ucunda bulunmaktadır. Kale, Tarihi Alan içinde yer almakta olup Boğaz’a girişte Ertuğrul (Cape Helles) ve Morto Koyları arasında kalan burun üzerindedir. Seddül-bahr yani 'denizin seddi' anlamına gelen yaklaşık 22 bin metrekarelik alanda konumlanmış kalenin Venedik saldırılarına karşı 17'nci yüzyılda, Osmanlı tarihinde banisi (yaptıranı) kadın olan ilk askeri yapı olma özelliği taşıması bakımından önemli olup, Hatice Turhan Sultan (IV. Mehmed’in annesi) tarafından 17. yüzyılda inşasına başlanmıştır. Kale, topografik durumu nedeniyle asimetrik düzensiz bir plan özelliğine sahiptir. Kalenin dört köşesinde birer, kuzey batı köşesinde de bir olmak üzere 5 burcu vardır. Bu burçlar birbirlerine sur duvarlarıyla bağlanmıştır. Kalede güney doğudan kuzey batıya 3 kademeli sur ile hisar peçe oluşur.
(İHA)
