Smintheus, farelerin tanrısı veya fareleri yok eden tanrı anlamına geliyor. Antik Çağ’daki inanışa göre, fareler çiftçilere büyük zararlar veriyor ve bölge insanı da bu farelerden kurtulmak için tanrı Apollon’a adaklarda bulunuyor. Tanrı Apollon da bu fareleri oklarıyla öldürerek, ekinleri ve insanları koruyor. Gelen ziyaretçiler hem bu eski bir mitolojik öykünün tüm figürlerini görme imkanına sahip oluyorlar hem de bölgedeki önemli bir antik kutsal alanı gezebiliyorlar. Tapınağın en dikkat çekici özelliklerinden biri de Homeros’un İlyada destanında anlatılan Troya Savaşı’nı betimleyen kabartmalı sütunlara sahip olması. Bugün tapınağın hemen yanı başındaki küçük bir sergi salonunda Troya Savaşı’ndan geçen olayların bazılarınının betimlendiği bu kabartmalı sütunların bir kısmını görmek mümkün. Bu kabartmalı sütunlar, tapınağın Troya Savaşı ile olan bağlantısını gösteriyor.
Çanakkale’nin Ayvacık ilçesine bağlı Gülpınar köyünde bulunan Apollon Smintheus Tapınağı’nda 1980 yılından bu yana devam eden kazı ve restorasyon çalışmaları 1 Haziran-1 Ekim 2023 tarihleri arasında gerçekleştirildi. Kazı çalışmaları Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Davut Kaplan başkanlığında, farklı bilim dallarından uzman ve öğrencilerden oluşan yaklaşık 20 kişilik bir ekiple yürütüldü. Çalışmalar Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu ve İçdaş A.Ş. tarafından desteklendi.
Bu yılki kazı çalışmaları tapınağın kuzeybatısında kalan nekropoliste (mezarlık) odaklandı. Üç farklı noktadaki kazılarda iki mezarın yanı sıra bazı yapılara ait temel kalıntıları ortaya çıkarıldı. Ayrıca, kazı alanındaki arkeolojik potansiyeli anlamak için jeoradar çalışmaları da yapıldı. Bölgede birkaç yılda jeoradar çalışması ile yaklaşık 20 dönüm alanda jeoradar çalışması tamamlandı.
Tapınağın tarihçesi ve kazı çalışmaları hakkında ise şu bilgiler verilebilir: Kutsal alanının en önemli yapısı Apollon Smintheus Tapınağı olup, İon düzeninde inşa edilen bu yapı MÖ. 2. yüzyıla tarihlenmektedir. Anadolu’daki bilinen Apollon kültleri içerisinde fare simgesiyle karşımıza çıkan tek örnek olan bu tapınakta 1980 yılından bu yana kazı ve restorasyon çalışmaları devam ediyor. Kazı çalışmaları Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Davut Kaplan başkanlığında, farklı bilim dallarından uzman ve öğrencilerden oluşan yaklaşık 20 kişilik bir ekiple yürütülüyor. Çalışmalar Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu ve İçdaş A.Ş. tarafından destekleniyor. Bu yılki kazı çalışmaları tapınağın kuzeybatısında kalan nekropoliste (mezarlık) odaklandı. Üç farklı noktadaki kazılarda iki mezarın yanı sıra bazı yapılara ait temel kalıntıları ortaya çıkarıldı.
Polyesterden yapılan ve 2 bin yıl önce burada yaşadığı rivayet edilen 79 fare maketinin karşıladığı ziyaretçiler böylece hem bölgedeki önemli bir antik kutsal alanı gezebiliyor hem de eski bir mitolojik öykünün tüm figürlerini görme imkanına sahip oluyorlar.
Apollon Smintheus Tapınağı için farelerin önemli olduğunu belirten Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi, Kazı Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Oğuz Koçyiğit, “Biliyoruz ki Antik Çağ’dan beri özellikle de Apollon’un önemli kültlerinden bir tanesi Smintheus. Apollon Smintheus ise “Farelerin Efendisi” anlamına gelmektedir. Bu kültün odak noktasında fareler var. Çünkü, Antik Çağ’daki inanışa göre fareler çiftçilere büyük zararlar veriyor. Bölge insanı da bu farelerden kurtulmak için tanrı Apollon’a adaklarda bulunuyorlar. Yine inanışa göre tanrı Apollon’da bu fareleri oklarıyla öldürerek, ekinleri yok eden ve insanların zararına olan bu fareleri ortadan kaldırıyor. Dolayısıyla tarlalar, ekinler kurtulmuş oluyor. Böyle basitçe bir hikayesi var ama Apollon’un önemli kültlerinden bir tanesi Smintheus. Gelen ziyaretçileri de farelerin karşılaması bu anlamda birazda bu külte hatırlatma yapıyor. Biz istiyoruz ki, gelen insanlar hem Apollon Smintheus Tapınağı’nı ve kutsal alanda yapılan kazılarla ören yerinin mevcut durumunu görsünler hem de geçmişe yönelik olarak mitleri, efsaneleri öğrensinler” dedi.
(İHA)
