Artrit, eklemlerde iltihaplanmaya neden olan ve ağrı, şişlik, kızarıklık gibi belirtilerle kendini gösteren bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada 350 milyon insanın artrit olduğu tahmin edilmektedir. Artrit, yaşam kalitesini olumsuz etkileyen ve iş gücü kaybına yol açan önemli bir sağlık sorunudur. Bu nedenle, 12 Ekim günü Dünya Artrit Günü olarak ilan edilmiş ve bu gün artrit hastalığı hakkında farkındalık yaratmak ve bilgilendirmek amacıyla çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.
Artritin altında yatan birçok neden olabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Genetik yatkınlık: Bazı artrit türleri ailede geçiş gösterebilir. Örneğin ankilozan spondilit hastalığının ortaya çıkmasında en önemli faktör genetik yatkınlıktır.
Hormonal faktörler: Kadınlar erkeklere göre bazı artrit türlerine daha yatkındır. Örneğin romatoid artrit kadınlarda erkeklere göre 2-3 kat daha fazla görülür. Menopoz döneminde de artrit riski artabilir.
Enfeksiyonlar: Bazı bakteri, virüs veya mantarlar eklemlere yerleşerek iltihaplanmaya neden olabilir. Örneğin Lyme hastalığı kenelerin taşıdığı bir bakteri ile bulaşır ve eklemlerde artrite yol açabilir.
Çevresel faktörler: Sigara, güneş ışınları, bazı ilaçlar veya kimyasallar artritin tetikleyicileri olabilir. Örneğin sigara romatoid artrit riskini artırırken, güneş ışınları lupus hastalığını tetikleyebilir.
Artritin en yaygın belirtileri şunlardır:
Eklem ağrısı: Eklemlerde sürekli veya zaman zaman ortaya çıkan ağrı artritin en sık görülen belirtisidir. Ağrı genellikle hareketle artar ve istirahatle azalır.
Eklem şişliği: Eklemlerde iltihaplanma sonucu sıvı birikimi olur ve bu da şişliğe neden olur. Şişlik dokunulduğunda sıcak ve hassas hissedilir.
Eklem kızarıklığı: Eklemlerdeki iltihaplanma kan akışını artırır ve bu da kızarıklığa yol açar. Kızarıklık genellikle şişlikle birlikte görülür.
Eklem hareket kısıtlılığı: Eklemlerdeki ağrı, şişlik ve kızarıklık hareketi zorlaştırır ve kısıtlar. Bu da günlük aktiviteleri yapmayı engeller ve yaşam kalitesini düşürür.
Artritin tanısı için doktora başvurmak gerekir. Doktor hastanın şikayetlerini, öyküsünü ve fizik muayenesini yapar. Ayrıca kan testleri, röntgen, ultrason, MR gibi görüntüleme yöntemleri veya eklem sıvısı örneği alınması gibi tetkikler isteyebilir. Bu tetkikler artritin tipini, şiddetini ve tuttuğu eklemleri belirlemeye yardımcı olur.
Artritin tedavisi hastalığın tipine, şiddetine ve tuttuğu eklemlere göre değişir. Genel olarak artritin tedavisinde şu yöntemler kullanılır:
İlaç tedavisi: Ağrı kesici, iltihap giderici, kortizonlu veya bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar artritin belirtilerini azaltmaya ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yarar. İlaçlar doktorun önerdiği doz ve sürede kullanılmalıdır.
Fizik tedavi: Egzersiz, masaj, sıcak-soğuk uygulama, elektrik stimülasyonu gibi yöntemler eklemlerin hareketliliğini artırır, kasları güçlendirir ve ağrıyı azaltır. Fizik tedavi doktorun yönlendirmesiyle fizyoterapist eşliğinde yapılmalıdır.
Cerrahi tedavi: Eklemlerde ciddi hasar veya şekil bozukluğu olan hastalarda cerrahi tedavi gerekebilir. Cerrahi tedavi ile hasarlı eklem tamamen veya kısmen çıkarılır ve yerine yapay eklem takılır. Cerrahi tedavi sonrası iyileşme süreci uzun ve zorlu olabilir.
Artrit hastalığından korunmak veya hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için şu önlemleri alabilirsiniz:
Sağlıklı beslenin: Beslenmenizde sebze, meyve, tam tahıl, yağsız protein ve sağlıklı yağlara yer verin. Omega-3 yağ asidi içeren balık, ceviz, keten tohumu gibi gıdalar iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olur. Şeker, tuz, kızartma, işlenmiş gıda gibi iltihaplanmayı artıran gıdalardan uzak durun.
Kilo verin: Fazla kilo eklemlere ek yük bindirir ve artrit riskini artırır. Kilo vermek eklemleri rahatlatır ve ağrıyı azaltır.
Sigara içmeyin: Sigara artrit riskini artırır ve hastalığın ilerlemesini hızlandırır. Sigarayı bırakmak hem artrit hem de diğer birçok hastalık için faydalıdır.
Düzenli egzersiz yapın: Egzersiz eklemlerin hareketliliğini artırır, kasları güçlendirir ve kilo kontrolünü sağlar. Egzersiz yaparken aşırıya kaçmayın ve eklemlerinize uygun hareketler seçin. Yürüyüş, yüzme, bisiklet gibi düşük etkili egzersizler artrit için uygundur.
Eklemlerinizi koruyun: Eklemlerinizi zorlayacak veya yaralayacak hareketlerden kaçının. Ağır kaldırma, uzun süre oturma veya ayakta durma gibi aktiviteler eklemlere zarar verebilir. Eklemlerinizi desteklemek için uygun ayakkabılar giyin veya yardımcı araçlar kullanın.
(Saim Tunçman)
