Türk Kadınlar Birliği tarafından telkari kurslarında usta öğreticilik yapmak için Ankara Beypazarı’ndan Çanakkale’ye gelen Hüsnü Ünlü Çanakkale’de gümüşten çok altına ilgi olduğunu ve gümüşün daha çok halk tarafından bijuteri sınıfında değerlendirildiğini belirterek, ince gümüş tellerin birleştirilmesi ile yapılan telkari el sanatının Çanakkale’de de yaygınlaştırılmasını amaçladıklarını ifade etti.
OLAY: Kendinizi tanıtır mısınız?
Ünlü:
Adım Hüsnü Ünlü. 46 yaşımdayım. Ankara Beypazarı Bakırcılar ve Kuyumcular Odası Başkanıyım. 33 yıldır usta öğreticiyim. Telkari işini usta, çırak ilişkisi ile öğrendim. Tam bir alaylıyım diyebilirim. Üç çocuğum var, ailem Beypazarı’nda yaşıyor, ben burada pansiyonda kalıyorum.
OLAY: Çanakkale’ye ne zaman geldiniz, geliş amacınız nedir?
Ünlü:
Bir ay önce Çanakkale’ye Türk Kadınlar Birliği’nin daveti üzerine telkari dersleri vermek üzere geldim. Türk Kadınlar Birliği, Belediye, GESTAŞ ve Valiliğin organize ettiği bu kursun amacı Çanakkaleli hanımların el becerisini geliştirmek, yeteneklerini ortaya çıkarmak ve bir sanat dalı ile ile tanışmasını sağlamak.
OLAY: Telkari nedir?
Ünlü:
Telkari bir duygu sanatıdır. Her şeyden önce sabır ve yetenek ister. Telkari Yavuz Sultan Selim zamanından itibaren yapılan bir sanattır. Doğuş ve çıkış yeri aslen Mardin diye bilinir, ama Mardin’de bugün 35 yaş üstü 3-5 usta kalmıştır. Gerçek anavatanı İstanbul’dur. Kuyumculuk piyasasına uzun yıllar egemen olmuş Ermeni ve Süryanilerin bu sanatı sahiplenmesi sonucunda onlar tarafından tanıtıldığı için Ermeni ve Süryani sanatı şeklinde algı doğmuştur. Oysa ki telkarinin mazisi çok eskidir. Muhteşem Yüzyıl’da da görürsünüz, Kanuni Sultan Selim telkari sanatını icra eder. Bugün ülkemizde en çok Beypazarı’nda üretimi yapılmaktadır.
Teknik olarak ise 60 mikronla, 100 mikron arası çatı teli tabir ettiğimiz telle önce motif şekillendirilir. Bu motifler bitki, geometrik ya da portredir. Çatı telinin içine uygun 28 ile 40 mikron arası dolgu teli iki telin birbirine bükülmesi sonucu silindir ya da halk arasında merdane diye tabir edilen makinede uygun şekilde ezilerek çatı telinin içine dolgu olarak yerleştirilir. Dolgu teli ile çatı telini birbirine tutturmak için gümüş kaynağı kullanırız. Tutturulmuş motifi de ürüne ekleriz.
OLAY: Zor bir iş mi, 6 ay kurs sonunda kursiyerler ne aşamada olur?
Ünlü:
Zor, aynı zamanda duygu ve sabır gerektiren bir iş. Şekillendirme konusunda hayal gücü, yaratıcılık ve yetenek gerektiriyor. 6 aylık süre sonunda kursiyerler kendi takacakları aksesuarları yapacak duruma gelebilirler. Kurs bir dönem daha devam ederse bu işten ekonomik anlamda para kazanacak duruma gelinir. Bazı işler vardır. Yavaş yavaş, sindire sindire öğrenilir. El iş, göz nuru ve emek gerektiren bu iş de öyle.
OLAY: Kurs ne zaman başladı, ne kadar sürecek, sertifika verilecek mi?
Ünlü:
Kurs aslında geçen sene başlamış, alt yapısı oluşturulmuş. Bu sene daha kapsamlı bir şekilde çalışmayı hedefliyoruz. Mayıs ayına kadar devam edecek ve sonunda kursiyerlere sertifika verilecek. Şu anda 17 kursiyer var.
OLAY: Çanakkale’de gümüşe ve telkari sanatına ilgi nasıl?
Ünlü:
Çanakkale’de gümüşe ilgi yok. Çanakkale halkı daha çok altına ilgi gösteriyor, bunun yanında 100 bin nüfuslu bir kentte gümüş dükkanı sayısı 10’u geçmediği gibi, 2 tane tamir yeri var. Gümüşün değeri anlaşılmamış, sanki bijuteri kategorisinde görülüyor. Büyükşehirlerde gümüş revaçta. Beypazarı bugün 40 bin nüfusa sahip bir yer, ama en az 60 atölye var. Genel olarak Çanakkale’de kurslara ilgi de pek fazla değil. Bir de işin ekonomik boyutu da var tabii. Eskiden kurslar işsizlere iş anlamında açılırdı. Kursiyeri teşvik amaçlı para ödenirdi, gümüşün masrafını İl Özel İdaresi karşılardı. Bizim işimizde gümüş masraflı. O yüzden bu külfetin altından her kursiyer kalkamaz. Devlet bunu karşılasa ilgi de yüksek olur.
Çanakkale’de keşke kurslara ilgi daha yüksek olsa, 40 kursiyerden 15’i iyi olsa ve devamlılığını getirmiş olsa, burada da Beypazarı’ndaki gibi atölyeler açılır.
OLAY: Telkariden yapılan işler neler?
Ünlü:
Telkariden yapılan işler sayılamayacak kadar çeşitlidirler. Mesela sigara ağızlıklarından tütün kutusundan fincan zarflarından tutun da çeşitli tepsiler kemerler, tepelikler aynalar, setler hep telkari tekniği ile yapılmışlardır.
