Ombudsmanlık, İsveççe’de “arabulucu” anlamına gelen “ombuds” ve “kişi” anlamına gelen “man” kelimelerinden oluşan bir terimdir. Ombudsman, şikayetleri ve bir takım teşebbüsleri ele alıp değerlendiren ve bunlara her iki taraf için de tatmin edici çözümler bulan kişidir. Ombudsmanlık, kamu kurum ve kuruluşlarının eylem ve işlemleri ile kamu görevlilerinin tutum ve davranışlarını kapsar. Yani, kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılan bir işlem veya alınan bir karar sonucunda bir kişi haksızlığa uğramışsa, ombudsmana başvurabilir. Ombudsmanlık, ilk olarak 1713 yılında İsveç’te kurulmuş ve 1809 yılında İsveç Anayasası’na girmiştir. Daha sonra, dünyanın pek çok ülkesinde benzer kurumlar oluşturulmuştur. Türkiye’de ise ombudsmanlık, 2010 yılında yapılan anayasa değişikliği ile Kamu Denetçiliği Kurumu adıyla kurulmuştur.
Ombudsmanlık, bağımsız, tarafsız ve etkin bir kurumdur. Ombudsmanlık, yasama organına bağlı olarak çalışır ve yürütme organından herhangi bir talimat almaz. Ombudsmanlık, şikayetleri incelemek, araştırmak, değerlendirmek ve çözüme kavuşturmak için gerekli yetkilere sahiptir. Ombudsmanlık, şikayetleri kabul etmek, reddetmek, sonuçlandırmak veya başka bir kuruma yönlendirmek konusunda takdir yetkisine sahiptir. Ombudsmanlık, şikayetleri çözüme kavuşturmak için, ilgili kurum veya kuruluşlara tavsiyelerde bulunabilir, uyarılarda bulunabilir, önerilerde bulunabilir veya düzeltici işlemler yapılmasını isteyebilir. Ombudsmanlık, şikayetleri çözüme kavuşturmak için, yargısal olmayan, uzlaştırıcı, arabulucu, eğitici ve önleyici yöntemler kullanır. Ombudsmanlık, şikayetleri çözüme kavuşturmak için, gerekli görürse, ilgili kurum veya kuruluşların yerinde incelemesini yapabilir, belge ve bilgi talep edebilir, tanık ve bilirkişi dinleyebilir, rapor hazırlayabilir ve kamuoyuna duyurabilir.
Ombudsmanlığa başvurmak için, 15 yaşını doldurmuş Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, mavi kartlılar ve yabancılar, şahsen, posta yoluyla, elektronik ortamda veya başka bir kişi aracılığıyla başvurabilirler. Başvuru için, T.C. kimlik numarasının yer aldığı bir kimlik belgesi, şikayet konusunun ayrıntılı olarak anlatıldığı bir dilekçe ve varsa ilgili belgeler gereklidir. Başvuru ücretsizdir. Başvuru süresi, şikayet konusunun öğrenildiği tarihten itibaren bir yıldır. Ancak, ombudsman, haklı gerekçelerle bu süreyi uzatabilir. Ombudsmanlık, başvuruyu 6 ay içinde sonuçlandırmakla yükümlüdür. Ancak, gerekçeli bir kararla bu süre 6 ay daha uzatılabilir.
Ombudsmanlık, kamu kurum ve kuruluşlarının eylem ve işlemlerinden dolayı mağdur olan kişilerin şikâyetlerini incelemek, değerlendirmek ve çözüme kavuşturmak üzere oluşturulan bir kurum ve sistemdir. Ombudsmanlık, kamu hizmetlerinde adaleti sağlamak, vatandaşların haklarını korumak ve kamu yönetimini iyileştirmek amacıyla çalışır. Ombudsmanlık, bağımsız, tarafsız ve etkin bir kurumdur. Ombudsmanlık, yasama organına bağlı olarak çalışır ve yürütme organından herhangi bir talimat almaz. Ombudsmanlık, şikayetleri incelemek, araştırmak, değerlendirmek ve çözüme kavuşturmak için gerekli yetkilere sahiptir. Ombudsmanlık, şikayetleri çözüme kavuşturmak için, yargısal olmayan, uzlaştırıcı, arabulucu, eğitici ve önleyici yöntemler kullanır. Ombudsmanlığa başvurmak için, 15 yaşını doldurmuş Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, mavi kartlılar ve yabancılar, şahsen, posta yoluyla, elektronik ortamda veya başka bir kişi aracılığıyla başvurabilirler. Başvuru ücretsizdir ve bir yıl içinde yapılmalıdır. Ombudsmanlık, başvuruyu 6 ay içinde sonuçlandırmakla yükümlüdür. (Erhan Taylan)
