İşten ayrıldığınızda alacağınız kıdem tazminatını nasıl hesaplayacağınızı, kimlerin bu haktan yararlanabileceğini, ne zaman ve nasıl ödeneceğini ve vergilendirilmesinin nasıl olacağını merak ediyor musunuz? İşte size kıdem tazminatı ile ilgili her şeyi anlatan bir makale…
Kıdem tazminatı, işçinin işten ayrılması durumunda işveren tarafından ödenen bir tür toplu paradır. Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı süre, son aldığı ücret ve diğer bazı faktörlere göre hesaplanır. Kıdem tazminatı, işçinin yıpranma payı, işyerine sağladığı katkılar ve yeni bir iş bulma zorlukları gibi nedenlerle işçiye verilen bir haktır.
Kıdem tazminatının alınabilmesi için belli şartlar vardır. Bu şartlar arasında en az bir yıl süreyle aynı işyerinde çalışmak, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışmak ve haklı nedenle işten ayrılmak veya haksız nedenle işten çıkarılmak sayılabilir. Ayrıca emeklilik, askerlik, evlilik, ölüm veya maluliyet gibi durumlarda da kıdem tazminatına hak kazanılır.
Kıdem tazminatının hesaplanmasında kullanılan formül şöyledir:
Kıdem Tazminatı = Brüt Ücret x Katsayı x Hizmet Süresi
Burada brüt ücret, işçinin son aldığı ücrettir. Katsayı ise her yıl belirlenen ve 2023 yılı için 0.00769 olan bir değerdir. Hizmet süresi ise işçinin aynı işyerinde çalıştığı yıl sayısıdır. Örneğin, son brüt ücreti 5.000 TL olan ve 10 yıl çalışan bir işçinin kıdem tazminatını hesaplamak için şu formülü kullanabiliriz:
Kıdem Tazminatı = 5.000 x 0.00769 x 10 = 384.50 TL
Kıdem tazminatının ödenme zamanı, işten ayrılma şekline göre değişir. İşveren tarafından haksız nedenle feshedilen veya haklı nedenle istifa eden işçilerin kıdem tazminatları, fesih bildirim süresine uyulmuşsa fesih tarihinden itibaren en geç bir ay içinde; uyulmamışsa fesih bildirim süresinin bitiminden itibaren en geç bir ay içinde ödenmelidir. Emeklilik, askerlik, evlilik, ölüm veya maluliyet gibi durumlarda ise kıdem tazminatları, bu durumların gerçekleştiği tarihten itibaren en geç iki ay içinde ödenmelidir.
Kıdem tazminatları gelir vergisinden muaf tutulur. Ancak damga vergisi ve sosyal güvenlik primi kesintilerine tabidir. Damga vergisi oranı %0.759 olup kıdem tazminatının brüt tutarından hesaplanır. Sosyal güvenlik primi ise %14 olup katsayılı tutardan hesaplanır.
Kıdem tazminatının kalkması ise son zamanlarda gündemde olan bir konudur. Kıdem tazminatının kalkması demek, işçilerin bu haktan mahrum bırakılması demek değildir. Ancak kıdem tazminatının ödenme şekli ve zamanı değişecektir. Hükümet tarafından hazırlanan yeni bir sistem olan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) ile kıdem tazminatının fona devredilmesi planlanmaktadır. Buna göre, işçilerin geçmiş döneme ait kıdem tazminatı hakları korunacak ancak yeni dönemde kıdem tazminatları TES fona aktarılacaktır. İşçiler bu fondan 60 yaşına geldiklerinde yararlanabileceklerdir. Ayrıca istifa eden veya iş değiştiren çalışanlar da kıdem tazminatına hak kazanabileceklerdir.
Kıdem tazminatının kalkması konusunda henüz kesin bir karar verilmemiştir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu konuda tarafların görüşlerinin alınmasını ve uzlaşma aranmasını istemiştir. Bu nedenle, kıdem tazminatının kalkması ile ilgili düzenlemenin yeni yasama dönemine bırakılması beklenmektedir.
(Saim Tunçman)
