Orta Çağ, tarihin en uzun ve en karanlık dönemlerinden biri olarak kabul edilir. Bu dönemde Avrupa, kavimler göçü, veba salgını, feodalite sistemi, kilisenin baskısı, bilim ve felsefenin gerilemesi gibi pek çok sorunla boğuşmuştur. Orta Çağ’ın sonunu getiren olay ise 29 Mayıs 1453 tarihinde Fatih Sultan Mehmet önderliğindeki Osmanlı ordusunun İstanbul’u fethetmesi ile gerçekleşmiştir. Peki İstanbul’un fethi Orta Çağı nasıl kapattı? Bu sorunun cevabını aramak için hem tarihsel hem de kültürel açılardan bu önemli olayı inceleyelim.
İstanbul’un fethi, tarihsel açıdan birçok açıdan önemlidir. Bunlardan ilki, 1058 yıllık Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nun yıkılmasıdır. Bizans İmparatorluğu, Roma İmparatorluğu’nun doğu kolu olarak kurulmuş ve Orta Çağ boyunca Avrupa’nın en güçlü devletlerinden biri olmuştur. Ancak zamanla iç karışıklıklar, ekonomik sorunlar, komşu devletlerle savaşlar ve Haçlı Seferleri gibi nedenlerle gücünü yitirmeye başlamıştır. Osmanlı Devleti ise 13. yüzyılda Anadolu’da kurulmuş ve kısa sürede Balkanlar, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’ya yayılmıştır. Osmanlı Devleti’nin en büyük hedeflerinden biri ise Bizans’ın başkenti olan İstanbul’u almak olmuştur. Çünkü İstanbul, hem stratejik hem de ticari açıdan çok değerli bir konumda bulunuyordu. Ayrıca İstanbul’un fethi ile Osmanlı Devleti, Avrupa ve Asya arasında bir köprü oluşturacak ve İslam dünyasının liderliğini üstlenecektir.
İstanbul’un fethi için ilk ciddi girişim 1396 yılında Yıldırım Bayezid tarafından yapılmıştır. Ancak Timur’un Anadolu’ya gelmesi ve Ankara Savaşı’nda Osmanlı ordusunu yenmesi üzerine bu girişim sonuçsuz kalmıştır. Daha sonra II. Murad döneminde de İstanbul kuşatmaları devam etmiş ancak başarılı olunamamıştır. Nihayet II. Mehmet tahta çıktığında İstanbul’u almak için kararlı bir şekilde hazırlıklara başlamıştır. II. Mehmet, geniş bir ordu toplamış, Boğaz’a Rumeli Hisarı’nı inşa ettirmiş, toplar ve gemiler yaptırmış ve şehri karadan ve denizden kuşatmıştır. Kuşatma yaklaşık 50 gün sürmüş ve şehrin savunmasını yapan Bizans imparatoru XI. Konstantinos da savaşta ölmüştür. Böylece 29 Mayıs 1453 tarihinde Osmanlı ordusu şehre girmiş ve Bizans İmparatorluğu son bulmuştur.
İstanbul’un fethinin tarihsel açıdan bir diğer önemi ise Orta Çağ’ın sona ermesine ve Yeni Çağ’ın başlamasına vesile olmasıdır. Bazı tarihçiler, Orta Çağ’ın sonunu 1492 yılında Amerika’nın keşfedilmesine bağlasalar da genel kabul gören görüş, İstanbul’un fethi ile Orta Çağ’ın kapandığıdır. Çünkü İstanbul’un fethi ile birlikte Avrupa’da yeni bir dönem başlamıştır. Avrupa, Osmanlı tehdidi karşısında birlik olma ihtiyacı duymuş, yeni ticaret yolları aramış, coğrafi keşiflere yönelmiş, Rönesans ve Reform hareketleri ile bilim, sanat ve felsefede büyük gelişmeler yaşamıştır. Ayrıca İstanbul’un fethi ile Osmanlı Devleti de bir imparatorluk haline gelmiş ve dünya siyasetinde söz sahibi olmuştur.
İstanbul’un fethi, kültürel açıdan da birçok açıdan önemlidir. Bunlardan ilki, İstanbul’un kültürel bir zenginlik kazanmasıdır. İstanbul, tarih boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış ve bu medeniyetlerin izlerini taşıyan bir şehir olmuştur. İstanbul’un fethi ile birlikte şehir, Osmanlı kültürünün de etkisiyle daha da zenginleşmiştir. Osmanlı Devleti, şehri başkent yapmış ve şehre pek çok cami, medrese, saray, kervansaray, hamam, çeşme gibi eserler inşa ettirmiştir. Bu eserler arasında en önemlileri ise Ayasofya’nın camiye çevrilmesi ve Topkapı Sarayı’nın yapılmasıdır. Ayrıca şehir, Osmanlı Devleti’nin merkezi olması nedeniyle pek çok milletten insanın yaşadığı bir kozmopolit yapı kazanmıştır.
İstanbul’un fethinin kültürel açıdan bir diğer önemi ise Avrupa kültürüne etkisi olmasıdır. İstanbul’un fethi ile birlikte Avrupa’da yeni bir kültürel hareket başlamıştır. Bu hareket Rönesans olarak adlandırılır ve Antik Yunan ve Roma kültürünün yeniden canlandırılmasını amaçlar. Rönesans’ın başlamasında İstanbul’un fethinin rolü büyüktür. Çünkü İstanbul’un fethinden önce Bizans’ta yaşayan pek çok bilim insanı, sanatçı ve filozof Avrupa’ya kaçmış ve yanlarında Antik Yunan ve Roma kültürünün eserlerini de götürmüşlerdir. Bu eserler Avrupa’da büyük ilgi görmüş ve yeni bir kültürel akımın doğmasına sebep olmuştur.
İstanbul’un fethinin kültürel açıdan bir diğer önemi ise İslam kültürünün yayılmasıdır. İstanbul’un fethi ile birlikte Osmanlı Devleti, İslam dünyasının liderliğini üstlenmiştir. Osmanlı Devleti, hem kendi topraklarında hem de fetih yaptığı yerlerde İslam dinini ve kültürünü yaymaya çalışmıştır. Bu sayede pek çok millet İslamiyet’i kabul etmiş ve İslam medeniyetinin parçası olmuştur. Ayrıca Osmanlı Devleti, bilim, sanat, edebiyat, mimari gibi alanlarda da İslam kültürünün gelişmesine katkıda bulunmuştur.(Haber Merkezi)
