İshak Paşa Sarayı, Ağrı Doğubayazıt’ın 7 kilometre güneydoğusunda, Eski Beyazıt’a ve ovaya hakim yüksek bir tepenin üzerinde yer almaktadır. Bu tarihi saray, Birinci Dünya Savaşı'na kadar Bayezid Sancağı'nın yönetim merkezi olarak kullanılmıştır.
Sarayın yapımına 1685 yılında Çıldır Atabeklerinden Çolak Abdi Paşa tarafından başlanmış ve aynı soydan gelen Küçük İshak Paşa tarafından 1784 yılında tamamlanmıştır. Bu uzun yapım süreci, sarayın mimari detaylarının ve sanatının ne denli özenle işlendiğini göstermektedir. Sarayın mimarları Ahıskalı ustalar olup, saray 115X50 metre boyutlarında ve yaklaşık 7 bin 600 metrekarelik bir alana yayılmıştır. Sarayın inşasında kullanılan taşlar ve işçilik, dönemin mimari anlayışının en güzel örneklerini sunmaktadır.
İshak Paşa Sarayı, harem, aşevi, hamam, toplantı salonları, eğlence yerleri, mahkeme salonu, cami ve çeşitli hizmet odaları gibi bir saray için gerekli tüm bölümleri içermektedir. Her odada ocak ve dolap yerleri bulunmakta, sarayın bazı kısımları tek, bazı kısımları iki ve bodrum dahil bazı kısımları üç katlı olarak yapılmıştır. Sarayın girişi, savunması en zor olan doğu cephesindedir ve anıtsal taçkapı, Selçuklu sanatının kabartma, süsleme ve zengin bitki motiflerini taşımaktadır.
İshak Paşa Sarayı, tarih ve sanat tarihi açısından eşsiz bir değere sahiptir. Sarayın kubbeli camisi ve iki ayrı renk taşla örülmüş minaresi, yapı kompleksine ilginç bir görünüm kazandırmaktadır. Caminin kıble duvarının dışındaki türbe, geometrik ve bitkisel motiflerle süslenmiş olup, Abdi Çolak Paşa, İshak Paşa ve yakınları için yapılmıştır. Sarayın kuzey cephesinde bulunan ahşap konsollar üzerinde yer alan kanatlı ejder, aslan ve insan figürleri oldukça ilgi çekici ve sanatkârane detaylardır.
Sarayın taş duvarlarında görülen boşluklar, sarayın merkezi ısıtma sistemiyle ısıtıldığını göstermektedir. Bu sistem, o dönemde oldukça ileri bir teknolojiye işaret etmektedir. Sarayın yapımı birçok efsane ve hikayeye konu olmuştur. Osmanlı döneminde Ağrı’da yapılan en büyük ve en önemli mimari eser olan İshak Paşa Sarayı, geleneksel Türk mimari karakterinde ve Selçuklu mimarisi biçiminde inşa edilmiştir.
İshak Paşa Sarayı nerede diye merak edenler için, bu görkemli yapıya Doğubayazıt ilçe merkezinden Doğubeyazıt Kalesi yönünde özel araç ile 15 dakikalık bir yolculukla ulaşılabilir. İshak Paşa Sarayı’nı ziyaret etmek, tarihin ve mimarlığın zirvesine tanıklık etmek demektir.
(ERHAN TAYLAN)
