2023 Nobel Tıp Ödülü, Kovid-19’a karşı etkili mRNA aşılarının geliştirilmesini sağlayan keşifleri nedeniyle Macar asıllı Katalin Kariko ve ABD’li Drew Weissman’a verildi. Bu ödül, mRNA teknolojisinin tıpta ne kadar önemli bir yere sahip olduğunu ve gelecekte daha pek çok hastalığa çare olabileceğini gösteriyor. Peki Katalin Kariko ve Drew Weissman kimdir? mRNA aşıları nasıl çalışır? İşte 2023 Nobel Tıp Ödülü’nün sahiplerinin hayat hikayeleri ve yaptıkları devrim niteliğindeki çalışmalar…
Katalin Kariko, 1955 yılında Macaristan’ın Szolnok kentinde doğdu. Biyokimya alanında doktora yaptıktan sonra 1985 yılında ABD’ye göç etti. Burada Temple Üniversitesi’nde araştırmacı olarak çalışmaya başladı. Kariko’nun ilgi alanı, hücrelerin genetik bilgisini taşıyan molekül olan RNA idi. Kariko, RNA’nın tıpta kullanılmasının pek çok hastalığın tedavisine katkı sağlayacağına inanıyordu. Ancak RNA’nın bir sorunu vardı: Bağışıklık sistemi tarafından yabancı madde olarak algılanıyor ve yok ediliyordu.
Kariko, bu sorunu çözmek için 1990 yılında Pennsylvania Üniversitesi’ne geçti. Burada Drew Weissman ile tanıştı ve birlikte çalışmaya başladılar. Kariko ve Weissman, RNA molekülünün yapısında küçük değişiklikler yaparak bağışıklık sisteminin tepkisini azaltmayı başardılar. Böylece RNA’nın hücrelere istedikleri genetik bilgiyi taşıması mümkün oldu. Bu buluş, mRNA teknolojisinin temelini oluşturdu.
Kariko ve Weissman, mRNA teknolojisini ilk olarak kanser tedavisinde kullanmak istediler. Ancak akademik çevrelerden yeterli ilgi ve destek göremediler. Kariko, üniversitede terfi alamadığı için daha düşük bir pozisyona geçmek zorunda kaldı. Ancak pes etmedi ve çalışmalarına devam etti.
2013 yılında Almanya merkezli biyoteknoloji şirketi BioNTech, Kariko’yu kendi bünyesine kattı. BioNTech, mRNA teknolojisini kanser aşıları geliştirmek için kullanmak istiyordu. Ancak 2019 yılında dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 salgını, BioNTech’in planlarını değiştirdi. BioNTech, ABD’li ilaç devi Pfizer ile işbirliği yaparak Kovid-19’a karşı mRNA aşısı geliştirmeye başladı. Bu aşı, dünyanın ilk onaylanan mRNA aşısı oldu ve milyonlarca insanın hayatını kurtardı.
Kariko, BioNTech’te kıdemli başkan yardımcısı olarak çalışmaya devam ediyor. Ayrıca Pennsylvania Üniversitesi’nde de öğretim üyesi olarak görev yapıyor.
Drew Weissman, 1958 yılında ABD’nin Massachusetts eyaletinde doğdu. Tıp eğitimi aldıktan sonra Boston Çocuk Hastanesi’nde araştırma yapmaya başladı. Weissman’ın ilgi alanı, bağışıklık sisteminin nasıl çalıştığı ve nasıl manipüle edilebileceği idi. Weissman, bağışıklık sisteminin hastalıklara karşı savunma yaparken kullandığı moleküllerden biri olan interferonu inceledi.
Weissman, 1997 yılında Pennsylvania Üniversitesi’ne geçti. Burada Katalin Kariko ile tanıştı ve birlikte RNA üzerine çalışmaya başladılar. Weissman, RNA’nın bağışıklık sistemi tarafından nasıl algılandığını ve nasıl etkisiz hale getirildiğini araştırdı. Kariko ile birlikte RNA’nın yapısında küçük değişiklikler yaparak bağışıklık sisteminin tepkisini azaltmayı başardılar. Bu buluş, mRNA teknolojisinin temelini oluşturdu.
Weissman, mRNA teknolojisini pek çok hastalığın tedavisinde kullanmak için çalışmalarına devam etti. Özellikle HIV, zika, ebola, grip ve Kovid-19 gibi bulaşıcı hastalıklara karşı mRNA aşıları geliştirmeye odaklandı. Weissman, BioNTech ile işbirliği yaparak Kovid-19’a karşı mRNA aşısı geliştirmeye katkı sağladı. Ayrıca Moderna adlı başka bir biyoteknoloji şirketi ile de işbirliği yaparak Kovid-19’a karşı başka bir mRNA aşısı geliştirdi.
Weissman, Pennsylvania Üniversitesi’nde immünoloji profesörü olarak çalışmaya devam ediyor. Ayrıca pek çok bilimsel dergide editör olarak görev yapıyor.
mRNA aşıları, hücrelerin genetik bilgisini taşıyan moleküller olan mRNA’nın kullanılmasıyla oluşturulan aşılar. mRNA aşıları, hastalığa neden olan virüsün genetik kodunu içeriyor. Bu kod, virüsün yüzeyinde bulunan ve kendisine bağlanmasını sağlayan proteinleri kodluyor. mRNA aşıları, bu kodu hücrelere taşıyor ve hücreler de bu kodu okuyarak virüsün proteinlerini üretiyor. Bu proteinler, bağışıklık sistemi tarafından tanınıyor ve virüse karşı antikorlar üretiliyor. Böylece vücut, virüse karşı koruma kazanıyor.
mRNA aşılarının avantajları arasında şunlar sayılabilir:
Hızlı ve ucuz üretilebilirler. Virüsün genetik kodu bilindiği
anda mRNA aşısı geliştirilebilir.
Güvenli ve etkilidirler. mRNA aşıları, virüsün bütününü değil
sadece bir parçasını içerirler. Bu nedenle enfeksiyona neden
olmazlar. Ayrıca mRNA molekülleri vücutta kısa sürede parçalanır
ve kalıcı bir etki bırakmazlar.
Uyarlanabilir ve esnektirler. Virüsün genetik kodunda meydana
gelen değişikliklere göre mRNA aşıları da kolayca
değiştirilebilir ve güncellenebilir. (Haber Merkezi)
