Zatürre Nedir? Zatürre-Akciğer Enfeksiyonunun Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Zatürre, akciğer dokusunun iltihaplanması sonucu ortaya çıkan ciddi bir sağlık sorunudur. Zatürre belirtileri, nedenleri, tedavisi ve korunma yolları hakkında bilinmesi gerekenler…

Zatürre, halk arasında bilinen adıyla akciğer iltihabı, akciğerdeki hava keseciklerinin enfeksiyon nedeniyle iltihaplı bir sıvı ile dolmasıdır. Bu durum, solunum güçlüğü, ateş, öksürük, balgam çıkarma gibi şikayetlere yol açar. Zatürre, dünyada ve ülkemizde en sık görülen ve en fazla ölüme neden olan hastalıklardan biridir. Özellikle 2 yaş altı ve 65 yaş üstü kişilerde, bağışıklık sistemi zayıf olanlarda, sigara içenlerde, alkol kullananlarda ve kronik hastalığı bulunanlarda zatürre daha sık ve daha ağır seyreder. Zatürre, erken teşhis ve tedavi edilmediği takdirde, akciğer dışındaki organlara da yayılarak sepsis (kan zehirlenmesi) ve ölüme neden olabilir. Bu nedenle, zatürre belirtilerini tanımak, korunma yollarını bilmek ve tedavi sürecini doğru yönetmek hayati önem taşır.

Zatürre Neden Olur?

Zatürre, çoğunlukla Streptococcus pneumoniae (Pnömökok mikrobu) adı verilen bakterilerin neden olduğu enfeksiyonun sonucudur. Toplumsal kaynaklı zatürrelerin %50’sinin bu bakteriden kaynaklandığı bilinmektedir. Bunun yanında, virüsler, mantarlar ve nadiren parazitler de zatürreye neden olabilir. Zatürre, genellikle basit bir soğuk algınlığı, grip, üst solunum yolu enfeksiyonu gibi hastalıkların komplikasyonu olarak gelişir. Bu hastalıklar, akciğer dokusunun savunmasını zayıflatır ve mikropların akciğere yerleşmesine kolaylık sağlar. Ayrıca, ağız, boğaz veya sindirim kanalında bulunan mikropların akciğere ulaşması da zatürreye yol açabilir. Bu durum, özellikle yutma güçlüğü olan, kusma yaşayan, uzun süreli ameliyat geçiren veya bilinci kapalı olan kişilerde görülebilir. Nadiren de olsa, bazı kimyasalların solunması, yabancı cisim aspirasyonu veya akciğerdeki kanama da zatürreye neden olabilir.

Zatürre Nasıl Bulaşır?

Zatürreye zemin hazırlayan grip ve benzeri viral solunum yolu enfeksiyonları oldukça bulaşıcıdır. Hapşırık ve öksürükle yayılabildikleri gibi, ağız ve burun sekresyonları ile bulaşmış bardak, mendil, çatal-kaşık gibi eşyalar aracılığıyla diğer kişilere geçebilir. Zatürre, daha çok kalp hastalığı ya da önceden geçirilmiş akciğer hastalığı olan çocuklar ile erken doğumlarda görülüyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada her yıl 100 kişiden 1-2’si zatürreye yakalanıyor. Zatürre belirtileri üst solunum enfeksiyonu, koronavirüs belirtileri ve griple çok sık karıştırıldığı için hastalar doktora geç başvurabiliyor, bu da hastalığın ilerlemesine ve tedavinin gecikmesine yol açıyor. Dünyadaki tüm ölümlerin yaklaşık %7 kadarının zatürre nedeniyle olduğu düşünülüyor. Özellikle KOAH, diyabet, kalp hastalığı ve böbrek yetmezliği gibi kronik hastalığı olanlar; küçük çocuklar, hamileler ve yaşlıların zatürreden korunmak için zatürre aşısı olması için doktora başvurmaları gerekiyor.

Zatürre Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Zatürre, akciğer dokusunun iltihaplanması sonucu oluşan ciddi bir solunum yolu enfeksiyonudur. Virüsler, bakteriler veya mantarlar gibi çeşitli mikroorganizmalar zatürreye neden olabilir. Zatürre, özellikle yaşlılar, çocuklar ve kronik hastalığı olanlar için hayati tehlike oluşturabilir. Bu nedenle zatürrenin belirtilerini, nedenlerini ve tedavi yöntemlerini bilmek önemlidir. Bu yazıda, zatürre hakkında merak edilen soruları yanıtlayacağız.

Zatürre Belirtileri Nelerdir?

Zatürrenin belirtileri, hastalığın nedenine, şiddetine ve kişinin bağışıklık durumuna göre değişiklik gösterebilir. Genel olarak zatürrenin en sık görülen belirtileri şunlardır:

• Öksürük: Zatürreli hastalar genellikle kuru veya balgamlı öksürürler. Balgamın rengi sarı, yeşil veya kanlı olabilir.
• Ateş: Zatürreli hastaların çoğunda yüksek ateş (38 derece ve üzeri) görülür. Ateş, enfeksiyonun varlığını gösterir ve vücudun mikroplarla savaştığını belirtir.
• Nefes darlığı: Zatürreli hastalar nefes alıp verirken zorlanabilirler. Bu, akciğerlerdeki iltihaplanma ve sıvı birikmesi nedeniyle oksijen alımının azalmasından kaynaklanır.
• Göğüs ağrısı: Zatürreli hastalar soluk alırken veya öksürürken göğüslerinde ağrı veya batma hissedebilirler. Bu, akciğer dokusunun iltihaplanması ve tahrişi nedeniyle olur.
• Halsizlik ve yorgunluk: Zatürreli hastalar kendilerini halsiz, yorgun ve bitkin hissedebilirler. Bu, vücudun enfeksiyonla savaşması ve oksijen alımının azalması nedeniyle olur.
• Zatürrenin diğer belirtileri arasında titreme, terleme, baş ağrısı, iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı, kas ve eklem ağrıları sayılabilir.

Zatürre Neden Olur?

Zatürre, akciğerlere ulaşan ve enfeksiyona neden olan mikroorganizmaların türüne göre farklı şekillerde sınıflandırılabilir. En sık görülen zatürre türleri şunlardır:

1. Bakteriyel zatürre: Zatürrenin en yaygın nedeni bakterilerdir. Özellikle Streptococcus pneumoniae adı verilen bakteri, toplumsal kaynaklı zatürrelerin yaklaşık yarısından sorumludur. Diğer bakteriyel zatürre nedenleri arasında Haemophilus influenzae, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Legionella pneumophila gibi bakteriler sayılabilir
2. Viral zatürre: Zatürrenin yaklaşık üçte biri virüslerden kaynaklanır. Özellikle grip virüsü (influenza), koronavirüs (COVID-19), solunum sinsityal virüsü (RSV), adenovirüs, parainfluenza virüsü gibi virüsler zatürreye neden olabilir. Viral zatürre genellikle bakteriyel zatürreden daha hafif seyreder, ancak bazen ağır komplikasyonlara yol açabilir.
3. Mantar zatürre: Zatürrenin daha nadir bir nedeni de mantarlardır. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, Pneumocystis jirovecii, Histoplasma capsulatum, Coccidioides immitis, Cryptococcus neoformans gibi mantarlar zatürreye neden olabilir. Mantar zatürre genellikle tedaviye dirençli olabilir ve uzun süreli ilaç kullanımı gerektirebilir.

Zatürre, akciğerlere farklı yollarla bulaşabilir. En sık görülen bulaşma yolları şunlardır:

• Solunum yoluyla bulaşma: Zatürreye neden olan mikroorganizmalar, öksürük, hapşırık, konuşma gibi yollarla havaya saçılan damlacıklarla solunum yoluyla bulaşabilir. Bu damlacıklar, başka bir kişinin ağız, burun veya göz mukozasına temas ettiğinde enfeksiyona neden olabilir.
• Kan yoluyla bulaşma: Zatürreye neden olan mikroorganizmalar, kan dolaşımı yoluyla akciğerlere ulaşabilir. Örneğin, vücudun başka bir yerindeki bir enfeksiyon, kan yoluyla akciğerlere yayılabilir.
• Aspirasyon yoluyla bulaşma: Zatürreye neden olan mikroorganizmalar, ağız, boğaz veya mide içeriğinin solunum yollarına kaçması sonucu akciğerlere ulaşabilir. Bu durum, yutma güçlüğü olan, bilinci kapalı olan, alkol veya ilaç almış olan veya genel anestezi altında olan kişilerde daha sık görülür.

Zatürre Tedavisi Nasıl Yapılır?

Zatürrenin tedavisi, hastalığın nedenine, şiddetine, kişinin yaşı, genel sağlık durumu ve bağışıklık sisteminin durumuna göre değişir. Genel olarak zatürrenin tedavisinde şu yöntemler kullanılır:

1. Antibiyotik tedavisi: Bakteriyel zatürrelerde antibiyotikler, enfeksiyonu yok etmek için kullanılır. Antibiyotik seçimi, zatürreye neden olan bakterinin türüne ve antibiyotiğe duyarlılığına göre yapılır. Antibiyotik tedavisi, genellikle ağızdan veya damardan verilir. Tedavi süresi, hastalığın şiddetine ve kişinin iyileşme hızına göre değişir.
2. Antiviral tedavisi: Viral zatürrelerde antiviral ilaçlar, virüsün çoğalmasını engellemek ve semptomları hafifletmek için kullanılır. Antiviral tedavi, genellikle ağızdan veya burundan verilir. Tedavi süresi, hastalığın şiddetine ve kişinin iyileşme hızına göre değişir.
3. Antifungal tedavisi: Mantar zatürrelerde antifungal ilaçlar, mantarın çoğalmasını engellemek ve enfeksiyonu yok etmek için kullanılır. Antifungal tedavi, genellikle ağızdan veya damardan verilir. Tedavi süresi, hastalığın şiddetine, mantarın türüne ve kişinin iyileşme hızına göre değişir.
4. Destek tedavisi: Zatürreli hastaların tedavisinde destek tedavisi de önemlidir. Destek tedavisi, hastanın semptomlarını hafifletmek, vücut direncini artırmak ve kom
5. Destek tedavisi: Zatürreli hastaların tedavisinde destek tedavisi de önemlidir. Destek tedavisi, hastanın semptomlarını hafifletmek, vücut direncini artırmak ve komplikasyonları önlemek için yapılır.

Destek tedavisi şunları içerir:

• Sıvı alımı: Zatürreli hastalar bol sıvı tüketmelidir. Bu, vücudun susuz kalmasını önler, balgamın akışkanlığını artırır ve toksinlerin atılmasını sağlar. Su, çay, bitki çayı, meyve suyu, çorba gibi sıvılar tercih edilebilir.
• Dinlenme: Zatürreli hastalar yeterli dinlenmeye ihtiyaç duyarlar. Bu, vücudun iyileşmesi için gerekli enerjiyi sağlar ve enfeksiyonun yayılmasını engeller. Hastalar, ateş düşene ve semptomlar azalana kadar yatak istirahati yapmalıdır.
• Nemlendirme: Zatürreli hastalar solunum yollarını nemli tutmalıdır. Bu, balgamın kolayca atılmasını ve solunumun rahatlamasını sağlar. Nemlendirme için buhar inhalasyonu, nemlendirici cihazlar, ılık duş veya banyo gibi yöntemler kullanılabilir.
• Ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar: Zatürreli hastalar ağrı, ateş, baş ağrısı gibi semptomları hafifletmek için doktorun önerdiği ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçları kullanabilirler. Bu ilaçlar, hastanın rahatlamasına ve konforunun artmasına yardımcı olur. Ancak, bu ilaçlar enfeksiyonu tedavi etmez, sadece semptomları giderir. Bu nedenle, doktorun verdiği diğer ilaçları da düzenli olarak almak gerekir.
• Oksijen tedavisi: Bazı zatürreli hastalar, oksijen seviyesinin düşmesi nedeniyle oksijen tedavisine ihtiyaç duyabilirler. Oksijen tedavisi, hastaya burun kanülü, maske veya solunum cihazı gibi yöntemlerle ekstra oksijen verilmesidir. Oksijen tedavisi, hastanın solunumunu kolaylaştırır ve organlara yeterli oksijen ulaşmasını sağlar.

Zatürre Nasıl Önlenir?

Zatürre, önlenebilir bir hastalıktır. Zatürrenin önlenmesi için şu önlemler alınabilir:

• Aşı olmak: Zatürreye neden olan bazı mikroorganizmalara karşı aşılar mevcuttur. Örneğin, pnömokok aşısı, zatürrenin en sık nedeni olan Streptococcus pneumoniae bakterisine karşı koruma sağlar. Grip aşısı, grip virüsüne karşı koruma sağlar ve grip sonrası zatürre gelişme riskini azaltır. Aşı olmak, özellikle yaşlılar, çocuklar, kronik hastalığı olanlar, bağışıklık sistemi zayıf olanlar için önemlidir.
• Sigarayı bırakmak: Sigara içmek, solunum yollarının tahriş olmasına, balgam üretiminin artmasına ve enfeksiyonlara karşı direncin azalmasına neden olur. Bu da zatürre gelişme riskini artırır. Sigarayı bırakmak, solunum yollarının sağlığını korumak ve zatürreden korunmak için en etkili yöntemdir.
• Kişisel hijyene dikkat etmek: Zatürreye neden olan mikroorganizmalar, solunum yoluyla bulaştığı için kişisel hijyene dikkat etmek önemlidir. Elleri sık sık yıkamak, öksürürken veya hapşırırken ağız ve burunu kapatmak, hasta kişilerle yakın temas etmemek, ortak kullanılan eşyaları dezenfekte etmek, zatürreden korunmaya yardımcı olur.
• Sağlıklı beslenmek ve egzersiz yapmak: Sağlıklı beslenmek ve egzersiz yapmak, vücut direncini artırır ve enfeksiyonlara karşı koruma sağlar. Beslenmede, vitamin, mineral, antioksidan ve lif açısından zengin gıdalar tercih edilmelidir. Egzersiz yapmak, solunum kapasitesini artırır, kan dolaşımını hızlandırır ve toksinlerin atılmasını sağlar.

Zatürre, ciddiye alınması gereken bir hastalıktır. Zatürrenin belirtilerini fark ettiğinizde, vakit kaybetmeden doktora başvurmalı ve tedaviye başlamalısınız. Tedaviye uyum sağlamak, düzenli ilaç kullanmak, destek tedavisine devam etmek, iyileşme sürecini hızlandırır ve komplikasyonları önler. Zatürreden korunmak için ise, aşı olmak, sigarayı bırakmak, kişisel hijyene dikkat etmek, sağlıklı beslenmek ve egzersiz yapmak gibi önlemler almak gerekir. Zatürre, erken tanı ve tedavi ile tamamen iyileşebilen bir hastalıktır. Sağlıklı günler dileriz.(Sevi Gözay Uğurlu)