Dünya’nın yedi kıtasından biri olan Avustralya’nın doğusunda, okyanusun derinliklerinde gizlenmiş bir kıta daha var: Zelandiya. Bazı jeologlar, bu batık kara parçasının dünyanın sekizinci kıtası olduğunu iddia ediyor. Ancak Zelandiya’nın büyük bir bölümü su altında kaldığı için, onun hakkında çok az şey biliniyor. Yeni Zelanda ve çevresindeki adalar, Zelandiya’nın yüzeyde görünen küçük bir bölümünü oluşturuyor. Şimdi, yapılan yeni bir haritalandırma çalışmasıyla, Zelandiya’nın sınırları ve oluşumu daha iyi anlaşıldı.
Zelandiya, yaklaşık 4,9 milyon kilometre alana sahip olan ve dünyanın en büyük okyanusik platosu olan Yeni Zelanda Platosu’nu oluşturan bir kara parçasıdır. Bazı jeologlar, Zelandiya’nın yerkabuğunun kalınlığı ve bileşimi açısından diğer okyanusik plakalardan farklı olduğunu ve bu nedenle ayrı bir kıta olarak tanımlanması gerektiğini savunuyor. Ancak henüz bu öneri bilim çevrelerince kabul edilmiş değil.
Zelandiya, Avustralya’nın doğusunda ve Antarktika’nın kuzeyinde yer alır. Kuzeyde Yeni Kaledonya ve Norfolk Adası’na, güneyde Macquarie Adası’na kadar uzanır. Kuzey-güney ekseninde yaklaşık 3700 kilometre uzunluğa sahiptir. Ancak Zelandiya’nın yaklaşık yüzde 94’ü okyanus sularının altındadır. Yüzeyde görünen topraklar ise Yeni Zelanda’nın iki ana adası olan Kuzey Adası ve Güney Adası ile çevresindeki küçük adalardan ibarettir.
Zelandiya, tarih öncesi bir süper kıta olan Gondwana’nın parçalanması sonucu oluştu. Gondwana, günümüzden yaklaşık 180 milyon yıl önce Afrika, Güney Amerika, Avustralya, Antarktika, Hindistan ve Arabistan gibi kara parçalarını içeriyordu. Gondwana günümüzden yaklaşık 83 milyon yıl önce ayrışmaya başladığında, Avustralya ile Antarktika arasında kalan bir bölge de koparak Zelandiya’yı oluşturdu. Ancak Zelandiya, yerkabuğunun iki kenarının birbirine doğru itilmesi ve bir kenarın Dünya’nın mantosuna doğru aşağı inmesi olayı olan batma nedeniyle okyanus sularına gömüldü.
Zelandiya’nın varlığı ilk olarak 1995 yılında Bruce Luyendyk adlı bir jeolog tarafından önerildi. Luyendyk, Zelandiya’nın jeolojik ve biyolojik özelliklerini inceleyerek, onun diğer okyanusik plakalardan farklı olduğunu ve ayrı bir kıta olarak tanımlanabileceğini savundu. Ancak bu öneri, bilim dünyasında çok fazla ilgi görmedi. 2017 yılında ise, Zelandiya’nın kıta statüsüne sahip olduğunu kanıtlamak için yeni bir araştırma yayınlandı. Bu araştırmada, Zelandiya’nın yerkabuğunun kalınlığı, yüksekliği, alanı ve izolasyonu gibi kriterler kullanılarak, onun bir kıta olarak tanınması gerektiği iddia edildi. Bu araştırma, Zelandiya’nın haritasını da içeriyordu. 2021 yılında ise, Zelandiya’nın oluşumunu ve sınırlarını ortaya çıkaran yeni bir haritalandırma çalışması yapıldı. Bu çalışmada, Zelandiya’nın Batı Antarktika ile jeolojik benzerlikleri olduğu ve Gondwana’nın parçalanması sırasında yaşanan gerilme nedeniyle okyanus sularına battığı gösterildi.(Damla Yeltekin)
