Sarı humma, Afrika ve Güney Amerika’nın tropikal bölgelerinde yaygın olan, Aedes cinsi sivrisineklerin taşıdığı bir virüsün neden olduğu akut viral kanamalı bir hastalıktır. Sarı humma, yüksek ateş, sarılık, karın ağrısı, kusma ve kanama gibi ciddi belirtilere yol açabilir. Tedavi edilmediği takdirde, hastaların yaklaşık yarısı hayatını kaybeder. Sarı humma, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından küresel bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilmektedir. DSÖ, son olarak Güney Sudan’da sarı humma salgını başladığını duyurmuştur. Sarı humma, insanlar arasında bulaşıcı değildir, ancak sivrisinekler aracılığıyla kolayca yayılabilir. Bu nedenle, sarı humma riski taşıyan bölgelere seyahat edenlerin aşılanması ve sivrisinek ısırıklarından korunması hayati önem taşımaktadır.
Sarı humma, Flaviviridae ailesinden bir RNA virüsünün neden olduğu bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu virüs, Aedes cinsi sivrisineklerin ısırmasıyla insanlara bulaşır. Virüs, kana karıştıktan sonra, karaciğer, dalak, lenf düğümleri ve kemik iliği gibi organlarda çoğalır. Virüsün çoğalması, bu organlarda hasara ve kanamaya neden olur. Sarı humma, cilt ve gözlerde sararma (sarılık) ile karakterizedir. Bu nedenle, hastalığa sarı humma veya yellow fever adı verilmiştir.
Sarı humma virüsüne maruz kalan kişilerde, kuluçka dönemi 3 ila 6 gün arasında değişir. Bu dönemde herhangi bir belirti görülmez. Kuluçka döneminden sonra, hastalığın iki aşaması vardır: akut aşama ve toksik aşama.
Akut aşama, hastalığın ilk 3 ila 4 gününde görülür. Bu aşamada, hastalarda şu belirtiler ortaya çıkar:
Akut aşamanın sonunda, bazı hastalarda belirtiler hafifler ve iyileşme başlar. Ancak, bazı hastalarda belirtiler tekrar şiddetlenir ve toksik aşamaya girerler.
Toksi aşama, hastalığın 5 ila 7. günlerinde görülür. Bu aşamada, hastalarda şu belirtiler ortaya çıkar:
Sarı humma, hastaların yaklaşık yüzde 15’inde toksik aşamaya ilerler. Bu aşamada, ölüm oranı yüzde 20 ila 50 arasında değişir.
Sarı humma, sivrisineklerin taşıdığı bir virüsün neden olduğu bir hastalıktır. Bu virüs, Aedes cinsi sivrisineklerin ısırmasıyla insanlara bulaşır. Bu sivrisinekler, gündüz saatlerinde aktif olan ve genellikle şehirlerde yaşayan türlerdir. Bu sivrisinekler, sarı humma virüsünü enfekte olmuş insanlardan veya maymunlardan alabilirler. Sarı humma, insanlar arasında bulaşıcı değildir, ancak sivrisinekler aracılığıyla kolayca yayılabilir.
Sarı humma, Afrika ve Güney Amerika’nın tropikal ve subtropikal bölgelerinde yaygındır. Bu bölgelerde, sarı humma iki farklı şekilde görülür: kentsel sarı humma ve orman sarı humması.
Kentsel sarı humma, şehirlerde yaşayan insanlarda görülen bir türdür. Bu türde, sivrisinekler, enfekte olmuş insanlardan virüsü alır ve başka insanlara bulaştırır. Bu şekilde, sarı humma salgınları oluşabilir.
Orman sarı humması, ormanlarda yaşayan insanlarda veya maymunlarda görülen bir türdür. Bu türde, sivrisinekler, enfekte olmuş maymunlardan virüsü alır ve insanlara bulaştırır. Bu şekilde, sarı humma sporadik vakaları oluşabilir.
Sarı humma, belirtileri ve seyahat öyküsü ile tanı konulabilen bir hastalıktır. Ancak, sarı humma belirtileri, diğer viral hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle, kesin tanı için laboratuvar testleri gereklidir. Laboratuvar testleri, kan örneklerinde sarı humma virüsünü veya antikorlarını tespit eder. Bu testler, hastalığın erken veya geç dönemlerinde yapılabilir.
Sarı humma tanısı konulan hastalar, izolasyon altına alınmalı ve sivrisinek ısırıklarından korunmalıdır. Böylece, hastalığın başka insanlara bulaşması önlenir.
Sarı humma, özel bir tedavi yöntemi olmayan bir hastalıktır. Sarı humma tedavisinde, hastanın belirtilerini hafifletmek ve komplikasyonları önlemek amaçlanır. Sarı humma tedavisinde şu yöntemler uygulanır:
Sarı humma, önlenebilir bir hastalıktır. Sarı humma korunma yolları şunlardır:
Aşı: Sarı humma aşısı, sarı humma virüsüne karşı etkili ve güvenli bir korunma yöntemidir. Sarı humma aşısı, tek bir dozda uygulanır ve ömür boyu koruma sağlar. Sarı humma aşısı, sarı humma riski taşıyan bölgelere seyahat edenlerin en az 10 gün önce yaptırması gereken bir aşıdır. Sarı humma aşısı, DSÖ tarafından onaylanmış merkezlerde yapılmalı ve uluslararası aşı sertifikası alınmalıdır. Sarı humma aşısı, bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara veya nadiren ciddi yan etkilere neden olabilir. Bu nedenle, sarı humma aşısı yaptırmadan önce doktorunuza danışmalısınız.
Sivrisinek ısırıklarından korunma: Sarı humma, sivrisineklerin ısırmasıyla bulaşan bir hastalıktır. Bu nedenle, sivrisinek ısırıklarından korunmak, sarı humma önlemede önemli bir rol oynar. Sivrisinek ısırıklarından korunmak için şu yöntemler uygulanabilir:Sivrisinek kovucu spreyler, losyonlar veya merhemler kullanmak
Açık renkli, uzun kollu ve bol giysiler giymek
Sivrisinek teli veya cibinlikli yataklarda uyumak
Sivrisinek üreme alanlarını ortadan kaldırmak (su birikintileri, çöpler, lastikler vb.)
Sivrisinek ilaçlama veya tuzaklama yöntemleri kullanmak
Sarı humma, ciddi ve ölümcül bir hastalıktır. Ancak, sarı humma aşısı ve sivrisinek ısırıklarından korunma yöntemleri ile önlenebilir. Sarı humma riski taşıyan bölgelere seyahat edecek olanlar, aşılarını yaptırmalı ve sivrisinek ısırıklarından korunmalıdır. Sarı humma belirtileri gösterenler, vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Sarı humma, erken tanı ve tedavi ile iyileşebilir. Sarı humma hakkında daha fazla bilgi için, DSÖ’nün web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Bu makalede, sarı humma nedir, nasıl bulaşır, belirtileri nelerdir, teşhisi nasıl yapılır, tedavisi nasıl yapılır ve korunma yolları nelerdir gibi soruların cevaplarını verdik. Sarı humma, sivrisineklerin bulaştırdığı ölümcül bir hastalıktır. Sarı humma, Afrika ve Güney Amerika’nın tropikal bölgelerinde yaygındır. Sarı humma, özel bir tedavi yöntemi olmayan, ancak aşı ve sivrisinek ısırıklarından korunma yöntemleri ile önlenebilen bir hastalıktır. Sarı humma hakkında daha fazla bilgi için, DSÖ’nün web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
(HABER MERKEZİ)
