Karacaoğlan, 17. yüzyılda yaşamış ünlü bir Türk halk şairidir. Aşk, doğa, gurbet, sıla ve ölüm gibi konuları işlediği şiirleriyle Türk halk şiiri geleneğinde çığır açmıştır. Yaşamı ve kişiliği hakkında kesin bilgiler olmamasına rağmen, şiirlerinde kullandığı coşkulu, gerçekçi ve özgün dil, kendisinden sonra gelen birçok ozanı etkilemiştir. Bugün bile Türk şiirinin önemli bir kaynağı olarak kabul edilen Karacaoğlan, Türk kültürünün ve edebiyatının en değerli hazinelerinden biridir.
Karacaoğlan’ın hayatı hakkında kesin bilgiler bulunmamaktadır. Bazı araştırmacılar onun 1606 ya da 1636 yılında doğduğunu, 1679 ya da 1689 yılında öldüğünü iddia etmektedir. Doğum yeri de doğduğu yıl gibi tartışmalıdır. Çukurova-Toroslar bölgesindeki birçok il, ilçe ve köy, Karacaoğlan’ın doğduğu yer olarak gösterilmektedir. Hatta Türkmenistan, Azerbaycan ve Balkanlar gibi ülkeler de ona sahip çıkmaktadır. Mezarının yeri de bilinmemektedir. Yozgat, Karaman, Mersin, Kahramanmaraş, Osmaniye, Erzurum gibi şehirlerde onun mezarının olduğu söylenmektedir. 2014 yılında Karaman’ın Sarıveliler ilçesinde bir mezar taşında “Karacaoğlan, ruhuna Fatiha” yazısı bulunmuş, mezarın ona ait olabileceği ileri sürülmüştür.
Karacaoğlan’ın yaşamı, şiirlerinde anlattığı olaylar, duygular ve kişiler üzerinden çözümlenmeye çalışılmıştır. Şiirlerinde Abaza Hasan Paşa’nın öldürülmesi, Köprülü Fazıl Ahmed Paşa’nın Avusturya seferi gibi 17. yüzyıla ait tarihi olaylardan bahsettiği için, bu yüzyılda yaşadığı kabul edilmiştir. Göçebe Türkmen obalarında yetiştiği, babasının ölümünden sonra gurbete çıktığı, Bursa ve İstanbul’a gittiği, Çukurova, Maraş, Gaziantep yörelerinde dolaştığı, Elif, Zeynep ve İsmikan adlı kadınlara aşık olduğu, çok uzun yaşadığı şiirlerinden anlaşılmaktadır.
Karacaoğlan, Türk halk şiiri geleneğinin en önemli temsilcilerinden biridir. Şiirlerini hece ölçüsüyle ve günlük konuşma dilinde yazmıştır1. Şiirlerinin büyük bir kısmı koşma ve güzelleme türündedir. Ayrıca semai, destan, türkü, ağıt, taşlama gibi türlerde de şiirleri vardır2. Şiirlerinde aşk, doğa, gurbet, sıla, ölüm gibi konuları işlemiştir. Duygularını, yaşadıklarını, düşüncelerini içten, gerçekçi ve özgün bir şekilde anlatmıştır. Doğa benzetmelerini sık sık kullanmış, çok yalın ve temiz bir Türkçe kullanmıştır.
Karacaoğlan, Türk aşık edebiyatına yepyeni bir söyleyiş biçimi getirmiştir. Şiirlerindeki coşku, canlılık, yaratıcılık ve özgünlük, kendisinden sonra gelen birçok ozanı etkilemiştir. Bugün bile Türk şiirinin önemli bir kaynağı olarak kabul edilen Karacaoğlan, Türk kültürünün ve edebiyatının en değerli hazinelerinden biridir.
Karacaoğlan’ın gerisinde bine yakın şiir bıraktığı tahmin edilmektedir. Ancak bunların bir kısmı kaybolmuş, bir kısmı da başka ozanlara atfedilmiştir. Şiirleri, 17. yüzyıldan itibaren yazılmış mecmualarda, divanlarda, cönklerde, halk arasında sözlü olarak yayılmıştır. Şiirlerini ilk kez Nüzhet Ergun derleyip yayınlamıştır. Cahit Öztelli’nin Karacaoğlan-Bütün Şiirleri adlı derlemesi de önemli bir çalışmadır. Birçok şiiri bestelenmiş, halk müziği repertuarına girmiştir. Şiirlerinden bazıları şunlardır:
