Fosiller, milyonlarca yıl önce yaşamış canlıların günümüze kadar ulaşan kalıntılarıdır. Fosiller sayesinde Dünya’nın geçmişi, canlıların evrimi, kıtaların hareketi ve iklim değişiklikleri hakkında bilgi edinebiliriz. Peki, fosiller nasıl oluşur? Fosilleşme süreci neleri içerir? Fosillerin yararları nelerdir? Bu makalemizde fosiller hakkında merak edilenleri sizler için anlattık.
Fosilleşme, canlı organizmaların ölümünden sonra toprak altında veya su içinde çeşitli fiziksel, kimyasal ve biyolojik olaylar sonucu taşlaşmasıdır. Fosilleşme için en uygun ortam tortul kayaçların oluşumudur. Tortul kayaçlar, kum, kil, çakıl gibi malzemelerin birikmesi ve zamanla sertleşmesiyle oluşan kayaçlardır. Ölen canlıların yumuşak dokuları genellikle çürüyerek kaybolurken, sert dokuları (kemik, kabuk, diş vb.) tortullarla örtülerek korunabilir. Yer altı sularında bulunan mineraller, canlı kalıntılarının boşluklarını doldurarak kristalleşir ve fosil oluşumunu sağlar.
Fosilleşme birden fazla şekilde gerçekleşebilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
Permineralizasyon: En yaygın fosilleşme türüdür. Canlı
kalıntısının boşluklarına minerallerin dolmasıyla oluşur.
Karbonlaşma: Canlı kalıntısının organik maddelerinin karbona
dönüşmesiyle oluşur. Genellikle bitkilerde görülür.
Kalıp: Canlı kalıntısının tortullarla örtülüp çözünmesiyle
oluşur. Kalan boşluğa kalıp denir.
Kalıntı: Canlı kalıntısının orijinal şeklini korumasıyla oluşur.
Buz, kehribar veya reçine gibi koruyucu ortamlarda görülür.
İz: Canlı kalıntısının değil de hareketinin veya davranışının iz
bırakmasıyla oluşur. Ayak izi, yuva, dışkı gibi örnekler
verilebilir.
Fosiller, geçmişte yaşamış canlıların tanınabilir artıkları olduğu için pek çok bilimsel alanda önemli yararlar sağlar. Bunlardan bazıları şunlardır:
Paleontoloji: Fosiller, paleontoloji adı verilen fosil biliminin
temelini oluşturur. Paleontoloji sayesinde canlıların evrimini,
akrabalık ilişkilerini, yaşadıkları ortamları ve neden yok
olduklarını öğrenebiliriz.
Jeoloji: Fosiller, jeoloji adı verilen yerbiliminin bir dalı olan
stratigrafi ile ilgilidir. Stratigrafi sayesinde fosillerin
bulunduğu kayaçların yaşını ve birbirleriyle olan ilişkilerini
belirleyebiliriz.
Biyocoğrafya: Fosiller, biyocoğrafya adı verilen canlıların
coğrafi dağılımını inceleyen bilim dalına katkı sağlar.
Biyocoğrafya sayesinde fosillerin bulunduğu yerlerdeki iklim ve
coğrafya değişikliklerini anlayabiliriz.
Ekonomi: Fosiller, ekonomik açıdan da değerlidir. Fosillerin
bazıları mücevher, süs eşyası veya koleksiyon malzemesi olarak
kullanılabilir. Fosillerin bazıları da yeraltı kaynaklarının
(petrol, doğalgaz, kömür vb.) yerini tespit etmemize yardımcı
olur.
Fosiller, milyonlarca yıl önce yaşamış canlıların günümüze kadar ulaşan kalıntılarıdır. Fosiller sayesinde Dünya’nın geçmişi, canlıların evrimi, kıtaların hareketi ve iklim değişiklikleri hakkında bilgi edinebiliriz. Fosilleşme süreci, canlı kalıntılarının tortul kayaçlarla örtülerek taşlaşmasıdır. Fosilleşme birden fazla şekilde gerçekleşebilir. Fosiller, pek çok bilimsel ve ekonomik alanda önemli yararlar sağlar.
Bu makalede fosiller hakkında merak edilenleri anlattık. Fosillerin nasıl oluştuğunu, fosilleşme türlerini, fosillerin yararlarını ve daha fazlasını öğrendik. Fosiller, geçmişin gizemli tanıkları olarak bize pek çok şey anlatır. Siz de fosillerle ilgili daha fazla bilgi edinmek isterseniz TÜBİTAK Bilim Genç sitesini ziyaret edebilirsiniz.
