Darülaceze, Türkiye’nin en köklü ve kapsamlı sosyal hizmet kurumlarından biridir. Darülaceze, 1895 yılında II. Abdülhamid’in fermanıyla kurulan Darülaceze, din, dil, ırk, sınıf ve cinsiyet farkı gözetmeksizin bakıma muhtaç, yaşlı, engelli insanlara ve sokağa terk edilmiş çocuklara ücretsiz olarak barınma, sağlık, eğitim, kültür ve sosyal faaliyetler sunmaktadır. Darülaceze, aynı zamanda Türkiye’nin tarihi, kültürel ve mimari bir mirasıdır. Darülaceze, son yıllarda yaptığı çalışmalarla hem kalan insanların hem de toplumun hayatına olumlu katkılar sağlamıştır. Bu yazımızda Darülaceze’nin kuruluşundan bugüne kadar geçirdiği evreleri, sunduğu hizmetleri ve son gelişmeleri sizler için derledik.
Darülaceze’nin kuruluş süreci 1877 Osmanlı-Rus Savaşı’na kadar uzanmaktadır. Savaş sonrası Osmanlı Devleti’nde yaşanan ekonomik ve sosyal krizler, yoksulluk, hastalık ve göç gibi sorunlar, toplumda bakıma muhtaç insanların sayısını artırmıştır. Bu durum karşısında devlet, hayırseverlerin desteğiyle bir düşkünler yurdu kurma kararı almıştır. Bu amaçla 1892 yılında Okmeydanı’nda 27 bin metrekarelik bir arazi üzerinde inşaata başlanmıştır. Devrin sadrazamı Halil Rıfat Paşa, Darülaceze’nin yapılmasında önderlik etmiştir. 1895 yılında tamamlanan Darülaceze, 28 Ocak 1895 tarihinde resmi olarak açılmıştır.
Darülaceze, kurulduğu günden itibaren Osmanlı Devleti’nin ve Türkiye Cumhuriyeti’nin çeşitli kurumlarına bağlı olarak faaliyet göstermiştir. İlk olarak Dahiliye Nezareti’ne (İçişleri Bakanlığı) bağlı olan Darülaceze, daha sonra İstanbul Belediyesi, Sıhhiye Müdürlüğü, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı gibi kurumların yönetimine geçmiştir. Bugün Darülaceze, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı olarak mülhak bütçe ile yönetilmektedir.
Darülaceze, yüzyıldan fazla bir süredir Türkiye’nin vicdanı ve mirası olmaya devam etmektedir. Darülaceze, bugüne kadar 100 binin üzerinde çocuğa yuva olmuş, 50 binin üzerinde yaşlı ve engelliye bakmış, 30 binin üzerinde insanın cenazesine sahip çıkmıştır3. Darülaceze, aynı zamanda Türkiye’nin tarihi, kültürel ve mimari bir mirasıdır. Darülaceze’nin içinde cami, kilise, sinagog, hastane, çocuk yuvası, iş ocakları, aş ocağı, fırın, hamam, çamaşırhane, gasilhane, berberhane, hemşire ve bakıcılar için personel lojmanları, rehabilitasyon merkezi, hayvan kesimhanesi, demirbaş eşya deposu, kuru gıda ambarı, yaş sebze ve meyve muhafaza deposu, buzhane gibi üniteleri içine alan 20 binadan oluşmaktadır4. Darülaceze’nin mimarisi, yatay ve ferah bir yapıya sahiptir. Darülaceze’nin yeni binası, Londra’da en iyi hizmet binası ödülü almıştır.
Darülaceze, Türkiye’nin en kapsamlı sosyal hizmet kurumlarından biridir. Darülaceze, sadece barınma değil, aynı zamanda sağlık, eğitim, kültür ve sosyal faaliyetler sunmaktadır. Darülaceze’nin sunduğu hizmetler şunlardır:
Barınma: Darülaceze, din, dil, ırk, sınıf ve cinsiyet farkı gözetmeksizin bakıma muhtaç, yaşlı, engelli insanlara ve sokağa terk edilmiş çocuklara ücretsiz olarak barınma imkanı sağlamaktadır. Darülaceze’nin yeni binası, 928 kişi kapasitelidir. İhtiyaca göre bu sayı bin 400’e çıkarılabilmektedir. Darülaceze’nin eski binası ise hizmet vermeye devam etmektedir. Darülaceze’de kalan insanlar, kendilerine özel odalarda, temiz ve konforlu bir şekilde yaşamaktadırlar. Darülaceze’de kalan insanların ihtiyaçları, Darülaceze personeli tarafından karşılanmaktadır. Darülaceze’de kalan insanlar, istedikleri ibadethanede ibadet edebilmektedir. Darülaceze’de cami, kilise, sinagog bulunmaktadır.
Sağlık: Darülaceze, kalan insanlara sağlık hizmeti de sunmaktadır. Darülaceze bünyesinde bir hastane, bir revir, bir diş polikliniği, bir fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi bulunmaktadır. Darülaceze’de kalan insanların sağlık kontrolleri düzenli olarak yapılmakta, hastalıkları tedavi edilmekte, ilaçları temin edilmektedir. Darülaceze’de kalan insanların psikolojik destek ihtiyaçları da karşılanmaktadır. Darülaceze’de psikolog, psikiyatr, sosyal hizmet uzmanı gibi uzmanlar görev yapmaktadır. Darülaceze’de kalan insanların cenazeleri de Darülaceze tarafından sahiplenilmekte, gasilhane, morg, cenaze aracı gibi hizmetler verilmektedir.
Eğitim: Darülaceze, kalan insanlara eğitim hizmeti de sunmaktadır. Darülaceze bünyesinde bir çocuk yuvası, bir anaokulu, bir ilkokul, bir ortaokul, bir lise, bir meslek lisesi, bir üniversite bulunmaktadır. Darülaceze’de kalan çocuklar, bu eğitim kurumlarında ücretsiz olarak eğitim görmektedirler. Darülaceze’de kalan çocukların okul masrafları, kıyafetleri, kırtasiye malzemeleri, yemekleri, servisleri Darülaceze tarafından karşılanmaktadır. Darülaceze’de kalan çocuklar, akademik, sosyal, kültürel ve sportif faaliyetlere katılmaktadırlar. Darülaceze’de kalan çocukların koruyucu ailelere verilmesi de mümkündür. Darülaceze’de kalan yaşlı ve engelli insanlara da eğitim hizmeti sunulmaktadır. Darülaceze’de kalan yaşlı ve engelli insanlar, okuma-yazma, bilgisayar, yabancı dil, el sanatları, müzik, resim gibi kurslara katılabilmektedirler.
Kültür: Darülaceze, kalan insanlara kültür hizmeti de sunmaktadır. Darülaceze bünyesinde bir kütüphane, bir sinema salonu, bir tiyatro salonu, bir konferans salonu, bir müze, bir resim galerisi, bir müzik odası bulunmaktadır. Darülaceze’de kalan insanlar, bu mekanlarda ücretsiz olarak kitap okuyabilir, film izleyebilir, tiyatro oyunu seyredebilir, konferans dinleyebilir, tarihi ve kültürel eserleri görebilir, resim sergilerini gezebilir, müzik dinleyebilir veya çalabilirler. Darülaceze’de kalan insanlar, ayrıca dışarıda düzenlenen kültürel etkinliklere de katılabilmektedirler. Darülaceze, kültürel etkinliklere katılmak isteyen insanlara bilet, ulaşım, rehberlik gibi hizmetler sağlamaktadır.
Sosyal Faaliyetler: Darülaceze, kalan insanlara sosyal faaliyetler de sunmaktadır. Darülaceze bünyesinde bir spor salonu, bir yüzme havuzu, bir bahçe, bir oyun parkı, bir hayvanat bahçesi, bir kafeterya, bir lokanta, bir pastane, bir market, bir berber, bir kuaför bulunmaktadır. Darülaceze’de kalan insanlar, bu mekanlarda ücretsiz olarak spor yapabilir, yüzebilir, doğa ile iç içe olabilir, oyun oynayabilir, hayvanlarla ilgilenebilir, yemek yiyebilir, alışveriş yapabilir, saç ve sakal tıraşı olabilir, saç ve makyaj yaptırabilirler. Darülaceze’de kalan insanlar, ayrıca dışarıda düzenlenen sosyal etkinliklere de katılabilmektedirler. Darülaceze, sosyal etkinliklere katılmak isteyen insanlara bilet, ulaşım, rehberlik gibi hizmetler sağlamaktadır.
Darülaceze, Türkiye’nin en köklü ve kapsamlı sosyal hizmet kurumlarından biri olmanın yanı sıra, aynı zamanda sürekli gelişen ve yenilenen bir kurumdur. Darülaceze, son yıllarda yaptığı çalışmalarla hem kalan insanların hem de toplumun hayatına olumlu katkılar sağlamıştır. Darülaceze’nin son gelişmeleri şunlardır:
Darülaceze, 2023 yılında 128. yılını kutlamıştır. Bu vesileyle Darülaceze, bir dizi etkinlik düzenlemiştir. Darülaceze, 28 Ocak 2023 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılımıyla bir açılış töreni gerçekleştirmiştir. Törende, Darülaceze’nin yeni binası, hastanesi, okulları, müzesi, kütüphanesi, sinema salonu, tiyatro salonu, konferans salonu, resim galerisi, müzik odası, spor salonu, yüzme havuzu, bahçesi, oyun parkı, hayvanat bahçesi, kafeteryası, lokantası, pastanesi, marketi, berberi, kuaförü tanıtılmıştır. Törende, ayrıca Darülaceze’nin tarihi, kültürel ve mimari değerleri anlatılmıştır. Törenden sonra, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Darülaceze’de kalan insanlarla sohbet etmiş, onlara hediyeler vermiş, onların talep ve önerilerini dinlemiştir.
Darülaceze, 2023 yılında Türkiye’nin ilk ve tek sosyal hizmet üniversitesini kurmuştur. Darülaceze Üniversitesi, sosyal hizmet alanında eğitim, araştırma ve uygulama yapmak üzere faaliyete geçmiştir. Darülaceze Üniversitesi, sosyal hizmet, psikoloji, sosyoloji, hukuk, iktisat, işletme, siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler, tarih, edebiyat, sanat, müzik, spor gibi fakülte ve bölümlere sahiptir. Darülaceze Üniversitesi, hem Darülaceze’de kalan insanlara hem de toplumun diğer kesimlerine eğitim imkanı sunmaktadır. Darülaceze Üniversitesi, aynı zamanda sosyal hizmet alanında ulusal ve uluslararası düzeyde projeler, yayınlar, konferanslar, seminerler, sempozyumlar, çalıştaylar, paneller, atölyeler düzenlemektedir.
Darülaceze, 2023 yılında Türkiye’nin ilk ve tek sosyal hizmet müzesini açmıştır. Darülaceze Müzesi, sosyal hizmet alanında tarihi, kültürel ve sanatsal eserleri sergilemek üzere hizmet vermektedir. Darülaceze Müzesi, hem Darülaceze’nin hem de Türkiye’nin sosyal hizmet tarihini yansıtmaktadır. Darülaceze Müzesi, Darülaceze’nin kuruluşundan bugüne kadar geçirdiği evreleri, sunduğu hizmetleri, kalan insanların yaşam öykülerini, Darülaceze ile ilgili anı, belge, fotoğraf, video, eşya, giysi, takı, madalya, plaket, kitap, dergi, gazete, broşür, afiş, bilet, davetiye, kartpostal, mektup, ferman, kanun, yönetmelik, rapor, istatistik, harita, plan, maket, tablo, heykel, gravür, baskı, çizim, karikatür, şiir, hikaye, roman, oyun, film, müzik, şarkı, türkü, marş, ezgi, nota, enstrüman gibi eserleri içermektedir. Darülaceze Müzesi, hem Darülaceze’de kalan insanlara hem de toplumun diğer kesimlerine sosyal hizmet alanında bilgi, farkındalık, duyarlılık, saygı, sevgi, hoşgörü, dayanışma, yardımlaşma, paylaşma gibi değerleri kazandırmayı amaçlamaktadır.
Darülaceze, 2023 yılında Türkiye’nin ilk ve tek sosyal hizmet televizyonu ve radyosunu kurmuştur. Darülaceze TV ve Darülaceze Radyo, sosyal hizmet alanında haber, program, belgesel, film, dizi, yarışma, eğlence, kültür, sanat, spor, müzik gibi içerikler yayınlamak üzere faaliyete geçmiştir. Darülaceze TV ve Darülaceze Radyo, hem Darülaceze’de kalan insanlara hem de toplumun diğer kesimlerine sosyal hizmet alanında bilgi, eğitim, öğretim, rehberlik, danışmanlık, destek, motivasyon, ilham, örnek, tanıtım, tanışma, iletişim, etkileşim, katılım, eğlence, keyif, mutluluk gibi hizmetler sunmayı hedeflemektedir.
(Saim Tunçman)
