Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı’nda alan kılavuzluğuna ilişkin tartışmalar devam ediyor. Gelibolu Tarihi Alanı, 2014 yılında çıkarılan “Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanun” ile düzenlenerek, yürürlüğe girmişti. Daha sonra söz konusu kanunda bazı değişikliklere gidilerek, alan kılavuzlarına Tarihi Alan’da bilgilendirme yapma yetkisi verilmiş ve tur otobüslerinde alan kılavuzu bulundurmanın yeterli olacağına karar verilmişti. Turist rehberleri, kararın Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle dava sürecine gitmişti. Anayasa Mahkemesi, 2023 yılında verdiği karar ile söz konusu düzenlemeyi iptal etmiş ve TBMM tarafından yeni bir düzenleme yapılmamıştı.
Çanakkale Tarihi Alan’da görev yapan alan kılavuzları, geçtiğimiz Temmuz ayında, Alan Kılavuzluğu Kanunu’nun Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmesine tepki göstermek için Çanakkale Merkez’deki İskele Meydanı’nda basın açıklamasında bulunmuştu. Alan kılavuzları, TBMM tatil döneminde girmeden önce yasadaki gerekli düzenlemelerin yapılmasını talep etmiş ve siyasilerden destek beklediklerini söylemişlerdi.
Türkiye Turist Rehberleri Birliği (TUREB) ise Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı ile Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı’nda görev yapan 206 alan kılavuzunun faaliyetinin 1 Ağustos itibariyle sona erdiğini ve artık Tarihi Alan’da yalnızca profesyonel turist rehberlerinin anlatım yapacağını duyurmuştu. TUREB ayrıca, Tarihi Alan’daki turist rehberliği faaliyetlerinin Çanakkale Bölgesel Turist Rehberleri Odası (ÇARO) tarafından organize edileceğini aktarmıştı.
ÇARO; Çanakkale Valiliği’nin daha önce yetkilendirilen alan kılavuzlarının 31 Aralık 2027’ye kadar rehberlik yapmaya devam edebileceğine dair yazı yayımladığını duyurdu. Yazıda yer alan kararın “alan kılavuzlarının kazanılmış haklarının korunması” gerekçesiyle alındığı ifade edildi. ÇARO tarafından konuya ilişkin yapılan açıklamada; Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı ve TBMM’nin yeni bir düzenleme yapmaması sebebiyle alan kılavuzlarının yetkilerinin sona erdiği savunularak, Tarihi Alan’da rehberlik değil yalnızca kılavuzluk yapabilecekleri aktarıldı. ÇARO, Valiliğin kararının hukuka aykırı olduğunu belirterek, Çanakkale İdare Mahkemesi’ne dava açıldığını duyurdu. ÇARO; 14 birlik ve odanın, işlemin iptali için açılan davanın sonuna kadar takipçisi olacağını ifade etti.
ÇARO’nun açıklamasının tamamı ise şu şekilde: “Çanakkale deniz ve kara savaşlarının meydana geldiği Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanının, ülkemizin tarihi ve kültürü açısından taşıdığı önem gözetilerek söz konusu alanın bir kanun ile düzenlenmesi hasıl olmuş bu amaçla hazırlanan 6546 sayılı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanun 28.06.2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Ancak daha sonra rehber camiamızın tüm itirazlarına rağmen yürürlüğe giren Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 9. maddesi ile 6546 sayılı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı Hakkında Bazı Düzenlemeler Yapılmasına Dair Kanunun bazı maddeleri değiştirilmiş ve alan kılavuzlarına Tarihi Alanda bilgilendirme yapma yetkisi verilmiş ve tur otobüslerinde turist rehberi yerine alan kılavuzu bulundurmanın yeterli olacağına dair düzenleme yapılmıştır.
Söz konusu düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olması nedeniyle camiamızın girişimleri neticesinde Anayasa Mahkemesi’ne yapılan başvuru üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından 13.09.2023 tarihli karar ile söz konusu düzenlemelerin iptaline karar verilmiştir. Anayasa Mahkemesi tarafından verilen süreye rağmen konuya ilişkin olarak TBMM tarafından yeni bir düzenleme de yapılmamıştır.
Gelinen noktada Anayasa Mahkemesinin iptal kararı ve TBMM’nin yeni bir düzenleme yapmaması karşısında alan kılavuzlarının Tarihi Alanda anlatım yapma yetkisi kalmamıştır.
Buna rağmen Çanakkale Valiliği İl Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından, alan kılavuzlarının kazanılmış haklarının korunması gerektiğinden bahisle, daha önce yetki verilmiş alan kılavuzlarının 31.12.2027 yılına kadar Tarihi Alan’da anlatım yapabileceğine dair 09.10.2024 tarihli yazıları yayınlanmıştır.
Anayasa’nın 153/6 maddesi gereğince Anayasa Mahkemesi kararlarının yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlaması ve ilgili makamların söz konusu karara uygun işlem tesis etmek zorunda olması, Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar İle Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 96 ncı maddesi karşısında Tarihi Alanı ilgilendiren tüm kararları alma yetkisinin Alan Başkanlığında olması, iptal edilen düzenleme ile alan kılavuzlarına istisnai bir yetki tanınmış olması karşısında söz konusu düzenlemenin kazanılmış hak kapsamında değerlendirilemeyecek olması, Milli Parklar Kanunu’nun 16. maddesi kapsamında alan kılavuzlarının sadece, milli parklar sınırları içerisinde bilgilendirme yapmaktan ibaret olduğu açıktır.
Açıklanan tüm bu nedenler ve diğer hukuka aykırılık nedenleri detaylı olarak izah edilmek sureti ile Çanakkale Valiliği’nin hukuka aykırı işleminin iptali talebi ile Çanakkale İdare Mahkemesi nezdinde dava açılmıştır. Birliğimiz ve Odalarımız hukuksuz işlemin iptali için açılan davanın sonuna kadar takipçisi olacaktır.
TUREB, ADRO, ANRO, ARO, ATRO, BURO, ÇARO, GARO, İRO, İZRO, MUTRO, NERO, ŞURO, TRO”
(SEVİ GÖZAY UĞURLU)
