Gelibolu Yarımadasının uç kısmında, Morto Koyu gerisinde yükselen Eskihisarlık Burnu üzerinde Boğaza tamamen hâkim bir konumda, Türkiye ve Çanakkale denilince akla ilk gelen anıtlardan biri yükseliyor: Çanakkale Şehitler Abidesi!
Çanakkale Savaşlarında yaşanan kahramanlıkların hatırasını yaşatmak amacıyla Milli Savunma Bakanlığı 1944 yılında “Çanakkale Meçhul Asker ve Şehitler Abidesi” yapımı için bir proje yarışması düzenledi. Yarışmaya katılanlar arasından Doğan Erginbaş, İsmail Utkular ve Feridun Kip tarafından hazırlanan proje birinci seçildi ancak maddi imkânsızlıklar nedeniyle inşa hemen başlayamadı.
1952 yılında Çanakkale Savaş Alanlarını gezen Kurmay Yarbay Cemal Yıldırım, Çanakkale Şehitler Abidesi konusunu yeniden gündeme getirdi. Dönemin İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Fahrettin Kerim Gökay konuyla yakından ilgilendi ve 1952 yılı Haziran ayında birçok meslek grubundan oluşan 46 kişilik “Büyük Komite” Milli Savunma Bakanlığı’nın açtığı yarışmada birinci olan projenin Hisarlık Tepe’ye yapılmasına karar verdi. Büyük Komite’nin en önemli kararı ise şu oldu: “Milletçe kazanılan zaferin abidesi yine milletçe dikilecektir. Resmi makamlardan yardım istenmeyecektir.”
Emin Nihat Sözeri başkanlığında, 9 kişiden oluşan Çanakkale Şehitleri Abidesi İnşaatına Yardım Komitesi kuruldu. Komitenin yardım çağrısı, büyük bir yardım kampanyasına dönüştü ve ülkenin dört bir yanından insanlar katkıda bulundu. Sanatçılar verdikleri konserlerin gelirlerini bağışladı, futbol kulüpleri Abide Kupası düzenledi.
Toplanan ilk bağışlar neticesinde inşaatın temeli 17 Nisan 1954’de atıldı. Temel atıldıktan sonra yapılan incelemelerde bulunan aksilikler nedeniyle inşaat durdu, ihale iptal edilerek 10 Eylül 1958’de başka bir firmaya verildi. Abidenin gövde inşaatı 1959 yılında tamamlandı.
Abide İkinci Anafartalar Zaferi’nin 45. yıldönümü olan 21 Ağustos 1960 tarihinde bir tören düzenlendi ve açılışı dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Sunay yaptı. Açıldığı günden bu yana Çanakkale’ye gelen herkesin en çok ziyaret ettiği noktalardan biri haline geldi.
Çanakkale Savaşlarındaki kahramanlıkların anısını daima yaşatmak için inşa edilen Şehitler Abidesi, tüm coğrafyalardan gelen şehitlerimizin toplu bir şekilde göğe yükselişini temsil ediyor.
Abide’nin arka bölümünde yer alan sembolik mezarlıklar ise 2007 yılında ziyarete açıldı. Çanakkale Savaşları sırasında can veren ve isimleri tespit edilebilmiş olan 59.408 şehidimizin isimlerini bulunduğu sembolik şehitliğin önünde muharebe dönemini yansıtan 45 metre uzunluğunda bir rölyef yer alıyor. Sembolik şehitliğin başlangıç bölümünde ise meçhul asker mezarı ile Mustafa Kemal Atatürk’ün 1934’te müttefik askerleri için söylediği sözlerin yer aldığı mermer bir kitabe bulunuyor.
“Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat uyuyacaklardır. Onlar, bu toprakta canlarını verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır.”
Kaynak: https://canakkaletarihialan.gov.tr/tr, https://dergipark.org.tr/, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Yıl 14 Güz 2016 Sayı 21 ss. 213-232, Mithat Atabay, https://canakkale.ktb.gov.tr/
(HADİYE AYŞE İRİM)
