Görme engelli insanlar, dünyayı farklı bir şekilde algılarlar. Onlar için okuma ve yazma, gören insanlara göre çok daha zor bir süreçtir. Ancak bu süreci kolaylaştıran bir yazı sistemi vardır: Braille alfabesi. Braille alfabesi, 1821 yılında Louis Braille tarafından geliştirilen ve görme engelli insanların okuyup yazması için kullanılan bir alfabe yöntemidir. Braille alfabesi; iki kolon taşıyan dikdörtgen düzen üzerine dizilmiş altı kabartılmış noktadan oluşur. Her iki kolonda üçer nokta bulunur. Noktalardan her biri 64 farklı kombinasyondan birini oluşturması için farklı şekillerde dizilir. Bu harfleri isimlendirmek için noktaların bulunduğu her bir pozisyon, yerlerine göre söylenir; yukarıdan aşağıya, sol yanda 1’den 3’e kadar (temsilî harfi) sağ ve sol yandan birinci (temsilî harfi).
Braille alfabesi, dünyada birçok dilde kullanılmaktadır. Her dilin kendine özgü sesleri ve harfleri olduğu için, Braille alfabesinde de bu sesleri ve harfleri göstermek için yeni semboller oluşturulmuştur. Örneğin Türkçe için Ö, Ü, Ğ, Ç, Ş seslerini göstermek için de yeni semboller oluşturulmuştur. Bunun haricinde kullananlarına sadece 64 mümkün seçenek sunan yazım sistemi, matematik ve müzik sembolleri içinde tasarlanan işaretleri kapsayabilir.
Braille alfabesinin mucidi Louis Braille, kendisi de görme engelli olan bir Fransız eğitimcidir. Braille, 1813 yılında, henüz dört yaşındayken babasının ayakkabı atölyesinde meydana gelen kaza sonucu sol gözünü kaybetmiş, oluşan iltihap nedeniyle kısa sürede diğer gözünü de kaybetmiştir. Braille, yedi yaşındayken Jacques Palluy adında bir eğitimciden ders alarak işitsel birtakım bilgiler öğrenmiştir. Daha sonra Palluy bir öğretmen arkadaşından Braille’i okuluna kaydetmesini ve gören öğrencilerle birlikte onun da eğitim almasını rica etmiştir. Böylece okula başlayan Braille burada çeşitli bilgiler edinmesinin yanı sıra zorluklarla nasıl mücadele etmesi gerektiğini de öğrenmiştir.
Braille, 12 yaşındayken Charles Barbier adlı bir subay okulu ziyaret etmiştir. Barbier, askerlerin ışığa ihtiyaç duymadan ve birbirleri ile konuşmadan mesajları okuyabilmesi için “gece yazısı” adlı bir sistem tasarlamıştır. Bu sistem çeşitli seslerin kod şeklinde temsil edildiği 12 kabarık noktadan oluşmaktadır. Braille, ordu için hayli karmaşık bulunduğu için kullanılmayan bu sistem üzerinde çalışmış ve her birinde üç nokta olan paralel iki kolonun yer aldığı altı noktalı sistemi geliştirmiştir.
Braille’in geliştirdiği sistem, görme engellilerin hem okumayı hem de yazmayı öğrenmesini kolaylaştırmıştır. Bir kâğıt üzerine iğne yardımı ile yazılabilen, alfabedeki harflerin, sayıların, bağlaçların ve noktalama işaretlerinin de belirtilebildiği sistem, parmaklarının altından geçen “harfleri” kolaylıkla hissetmelerini sağlamıştır. Braille alfabesine uygun olarak yazılan ilk kitap 1827 yılında basılmıştır.
Braille, eğitim aldığı okulda daha sonraları öğretmenlik de yapmıştır. Braille alfabesinin mucidi, geliştirdiği alfabenin geniş çaplı kullanımına tanık olamamıştır. Braille alfabesi, mucidin 43 yaşında tüberküloz nedeniyle hayatını kaybetmesinden sonra dünya genelinde yaygınlaşmaya başlamıştır.
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte günümüzde elektronik ortamdaki yazıları Braille alfabesine çevirebilen cihazlar geliştirilmiştir. Braille ekranı adı verilen bu cihazlar, bilgisayar, tablet veya akıllı telefonlara bağlanarak, ekrandaki metinleri Braille alfabesine dönüştürür. Braille ekranı, altı noktalı Braille hücrelerinden oluşan bir satırdan meydana gelir. Hücrelerdeki noktalar, elektronik olarak yükselip alçalır. Böylece görme engelli kişiler, parmaklarıyla dokunarak ekrandaki metinleri okuyabilirler.
Braille alfabesinin tablet ekranlarında kullanılmasına yönelik çalışmalar ise devam etmektedir. Dokunmatik ekranlarda, Braille alfabesini kullanarak yazı yazmayı sağlayan uygulamalar geliştirilmiştir. Bu uygulamalar, ekranda beliren altı noktaya dokunarak, Braille alfabesindeki harfleri oluşturmayı mümkün kılmaktadır.
Braille alfabesi, görme engelli insanların okuma yazma becerilerini geliştirmelerine, eğitimlerine, sosyal hayatlarına ve kültürel faaliyetlere katılmalarına büyük katkı sağlamaktadır. Braille alfabesi, görme engelli insanların dünyayla bağlantı kurmalarını, bilgiye ulaşmalarını ve kendilerini ifade etmelerini sağlayan bir araçtır. Braille alfabesi, görme engelli insanların hayatını kolaylaştıran ve zenginleştiren bir yazı sistemidir.
(HABER MERKEZİ)
