Böbrek taşı, böbreklerdeki idrar kanallarında çeşitli
minerallerin birikmesiyle oluşan sert ve ağrılı yapılardır.
Böbrek taşı, erkeklerde kadınlara göre daha sık görülen ve
tekrarlama riski yüksek olan bir hastalıktır. Böbrek taşı neden
olur, belirtileri nelerdir, nasıl tedavi edilir ve nasıl önlenir?
İşte böbrek taşı hakkında merak edilenler…
Böbrek Taşı Neden Oluşur?
Böbrek taşı oluşumunun kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak bazı
faktörler böbrek taşı riskini artırmaktadır. Bunlar şunlardır:
- Yeterli sıvı tüketmemek
- Yüksek hayvansal protein, tuz, şeker, kafein veya oksalat
içeren besinler tüketmek
- İdrar yolu enfeksiyonları
- Böbreklerde yapısal bozukluklar
- Bazı ilaçlar
- Genetik yatkınlık
- Sıcak iklim
- Uzun süreli hareketsizlik
Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?
Böbrek taşı belirtileri, taşın büyüklüğüne, yerine ve hareketine
göre değişebilir. Bazı böbrek taşları hiçbir belirti
vermeyebilirken, bazıları şiddetli ağrı ve rahatsızlık
yaratabilir. Böbrek taşı belirtileri şunlardır:
- Yan ağrısı
- İdrar yaparken yanma veya ağrı
- İdrarda kan
- Mide bulantısı veya kusma
- Sık idrara çıkma
- Az idrar yapma veya idrar yapamama
- Ateş ve titreme
Böbrek Taşı Nasıl Önlenir?
Böbrek taşı tekrarlayabilen bir hastalıktır. Böbrek taşı
oluşumunu önlemek için şu önlemler alınabilir:
- Günde en az 2-2,5 litre su içmek
- Hayvansal protein, tuz, şeker, kafein ve oksalat içeren
besinleri azaltmak
- Sebze, meyve, lifli gıda ve süt ürünleri tüketmek
- Düzenli egzersiz yapmak
- Ani kilo kaybından kaçınmak
- Doktorun önerdiği ilaçları kullanmak
Böbrek taşı nasıl düşer? Böbrek taşı düşürmek için ne yapmalı?
Böbrek taşı düşürmek için yapılacak şeyler, taşın büyüklüğüne,
yerine, cinsine ve komplikasyon olup olmadığına göre değişir.
Böbrek taşı düşürmek için uygulanabilecek üç ana yöntem vardır:
Doğal yöntemler, ilaçlar ve cerrahi müdahaleler.
Doğal yöntemler
Doğal yöntemler, küçük ve hareketli böbrek taşlarını düşürmek
için kullanılabilir. Bu yöntemler, idrarın asitliğini, kalsiyum
seviyesini veya kristalleşmeyi etkileyerek taşların
parçalanmasına veya idrar yoluyla atılmasına yardımcı olur. Doğal
yöntemler arasında şunlar sayılabilir:
-
Bol su içmek: Su, böbrek taşı
düşürmek için en önemli ve en basit yöntemdir. Su, idrarın
seyrelmesini ve taşların idrar yoluyla atılmasını sağlar. Günde
en az 2-3 litre su içmek gerekir. İdrar renginin açık sarı
olmasına dikkat etmek gerekir.
-
Limon suyu içmek: Limon, sitrat adı
verilen bir madde içerir. Sitrat, kalsiyum taşlarının oluşumunu
engeller ve küçük taşları parçalayarak idrardan atılmasını
kolaylaştırır. Günde 1-2 bardak limon suyu içmek faydalı
olabilir.
-
Fesleğen suyu içmek: Fesleğen, asetik
asit adı verilen bir madde içerir. Asetik asit, böbrek
taşlarının parçalanmasına ve böbrek taşı ağrısının azalmasına
yardımcı olur. Günde 1-2 bardak fesleğen suyu içmek veya
fesleğen yaprağı çiğnemek faydalı olabilir.
-
Elma sirkesi içmek: Elma sirkesi de
asetik asit içerir. Elma sirkesi, böbrek taşlarının
parçalanmasına ve idrardan atılmasına yardımcı olur. Günde 1-2
yemek kaşığı elma sirkesini bir bardak su ile karıştırarak
içmek faydalı olabilir.
-
Karpuz yemek: Karpuz, su ve potasyum
bakımından zengin bir meyvedir. Su, idrarın seyrelmesini ve
taşların atılmasını sağlar. Potasyum ise idrarın asitliğini
düzenleyerek taş oluşumunu engeller. Günde 1-2 dilim karpuz
yemek faydalı olabilir.
-
Karahindiba suyu içmek: Karahindiba,
idrar söktürücü bir etkiye sahiptir. Bu sayede idrar miktarını
artırarak taşların atılmasını kolaylaştırır. Günde 1-2 bardak
karahindiba suyu içmek veya karahindiba çayı içmek faydalı
olabilir.
-
Maydanoz suyu içmek: Maydanoz da
idrar söktürücü bir etkiye sahiptir. Ayrıca maydanoz,
antioksidan ve anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. Bu sayede
böbrek taşı ağrısını ve enfeksiyon riskini azaltır. Günde 1-2
bardak maydanoz suyu içmek veya maydanoz çayı içmek faydalı
olabilir.
-
Kızılcık suyu içmek: Kızılcık suyu,
idrar yolu enfeksiyonlarını önlemeye ve tedavi etmeye yardımcı
olur. İdrar yolu enfeksiyonları, böbrek taşı oluşumunu ve
komplikasyonlarını artırabilir. Günde 1-2 bardak kızılcık suyu
içmek faydalı olabilir.
-
Zerdeçal tüketmek: Zerdeçal,
antioksidan ve anti-inflamatuar özelliklere sahiptir. Bu sayede
böbrek taşı ağrısını ve enfeksiyon riskini azaltır. Ayrıca
zerdeçal, idrarın asitliğini düzenleyerek taş oluşumunu
engeller. Günde 1-2 çay kaşığı zerdeçal tüketmek veya zerdeçal
çayı içmek faydalı olabilir.
-
Zeytinyağı tüketmek: Zeytinyağı,
idrar yollarını kayganlaştırarak taşların atılmasını
kolaylaştırır
İlaçlar
İlaçlar, böbrek taşı düşürmek için kullanılan bir diğer
yöntemdir. İlaçlar, idrarın asitliğini, kalsiyum seviyesini veya
kristalleşmeyi etkileyerek taşların parçalanmasına veya idrar
yoluyla atılmasına yardımcı olur. İlaçlar, doktorun önerisi ve
reçetesi ile kullanılmalıdır. İlaçlar arasında şunlar
sayılabilir:
-
Ağrı kesiciler: Böbrek taşı ağrısını
azaltmak için ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Ağrı
kesiciler, böbrek taşlarını parçalamaz veya atılmalarını
sağlamaz, sadece ağrıyı hafifletir. Ağrı kesiciler arasında
parasetamol, ibuprofen, naproksen, diklofenak gibi ilaçlar
sayılabilir. Ağrı kesicilerin yan etkileri (mide rahatsızlığı,
kanama, karaciğer hasarı vb.) olabileceği için doktorun
önerdiği dozda ve sürede kullanılmalıdır.
-
Alfa blokerler: Alfa blokerler, idrar
yollarının kaslarını gevşeterek taşların atılmasını
kolaylaştıran ilaçlardır. Alfa blokerler, özellikle 5 mm’den
küçük taşları olan kişilerde etkilidir. Alfa blokerler arasında
tamsulosin, alfuzosin, silodosin gibi ilaçlar sayılabilir. Alfa
blokerlerin yan etkileri (baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü,
burun tıkanıklığı vb.) olabileceği için doktorun önerdiği dozda
ve sürede kullanılmalıdır.
-
Potasyum sitrat: Potasyum sitrat,
idrarın asitliğini düşürerek kalsiyum oksalat ve ürik asit
taşlarının oluşumunu engelleyen ve parçalanmasını sağlayan bir
ilaçtır. Potasyum sitrat, özellikle idrarı asidik olan
kişilerde etkilidir. Potasyum sitratın yan etkileri (mide
rahatsızlığı, ishal, kusma vb.) olabileceği için doktorun
önerdiği dozda ve sürede kullanılmalıdır.
-
Sistin taşı ilaçları: Sistin taşı
ilaçları, idrarın asitliğini artırarak sistin taşlarının
oluşumunu engelleyen ve parçalanmasını sağlayan ilaçlardır.
Sistin taşı ilaçları, özellikle idrarı alkali olan kişilerde
etkilidir. Sistin taşı ilaçları arasında tiyopronin,
penisilamin, kaptopril gibi ilaçlar sayılabilir. Sistin taşı
ilaçlarının yan etkileri (alerji, ateş, deri döküntüsü, böbrek
hasarı vb.) olabileceği için doktorun önerdiği dozda ve sürede
kullanılmalıdır.
Cerrahi müdahaleler
Cerrahi müdahaleler, büyük, hareketsiz veya komplikasyonlu böbrek
taşlarını düşürmek için kullanılan son çare yöntemlerdir. Cerrahi
müdahaleler, taşları parçalamak veya çıkarmak için farklı
teknikler kullanır. Cerrahi müdahaleler, doktorun kararı ve
hastanın durumuna göre uygulanır. Cerrahi müdahaleler arasında
şunlar sayılabilir:
Şok dalga litotripsi (ESWL)
Şok dalga litotripsi, böbrek taşlarını parçalamak için yüksek
enerjili ses dalgaları kullanan bir yöntemdir. Ses dalgaları,
ciltten geçerek böbrek taşlarını küçük parçalara ayırır.
Parçalanan taşlar, idrar yoluyla atılır. Şok dalga litotripsi, 2
cm’den küçük taşları olan kişilerde etkilidir. Şok dalga
litotripsinin yan etkileri (kanama, enfeksiyon, taş parçalarının
idrar yollarını tıkaması vb.) olabileceği için doktorun önerdiği
şekilde yapılmalıdır.
Üreteroskopi
Üreteroskopi, böbrek taşlarını çıkarmak için idrar yollarına
girilen ince ve esnek bir alet olan üreteroskop kullanılan bir
yöntemdir. Üreteroskop, idrar yollarından geçerek böbrek
taşlarının olduğu yere ulaşır. Üreteroskop, taşları yakalamak,
parçalamak veya lazerle yok etmek için farklı araçlar
kullanabilir. Çıkarılan veya parçalanan taşlar, idrar yoluyla
atılır veya üreteroskop ile alınır. Üreteroskopi, 2 cm’den büyük
taşları olan kişilerde etkilidir. Üreteroskopinin yan etkileri
(kanama, enfeksiyon, idrar yollarında hasar vb.) olabileceği için
doktorun önerdiği şekilde yapılmalıdır.
Perkütan nefrolitotomi (PCNL)
Perkütan nefrolitotomi, böbrek taşlarını çıkarmak için böbreğe
ciltten girilen ince ve sert bir alet olan nefroskop kullanılan
bir yöntemdir. Nefroskop, böbreğe küçük bir kesi ile girer ve
böbrek taşlarını yakalar, parçalar veya lazerle yok eder.
Çıkarılan veya parçalanan taşlar, idrar yoluyla atılır veya
nefroskop ile alınır. Perkütan nefrolitotomi, 2 cm’den büyük
taşları olan kişilerde etkilidir. Perkütan nefrolitotominin yan
etkileri (kanama, enfeksiyon, böbrekte hasar vb.) olabileceği
için doktorun önerdiği şekilde yapılmalıdır.(Erhan Taylan)
