İstanbul Beşiktaş’taki Yıldız Şale yerleşkesinde bulunan Milli Saraylar Halı Restorasyon Atölyesi’nde Beylerbeyi, Yıldız ve Dolmabahçe saraylarına ait yaklaşık 200 yıllık üç halı da başlatılan restorasyon çalışmaları sürüyor. Beylerbeyi Sarayı’na ait yaklaşık 20 metrekarelik Hereke halısı, 19. yüzyılda Türk düğümü tekniğiyle dokunurken, atkılarında pamuk, çözgülerinde yün iplik kullanılan halı, krem zemin üzerine geniş bordürleri ve büyük paftalar içindeki zarif gül tezyinatıyla dikkat çekiyor. Halının ortasında, mavi kurdeleler arasında yeşil, kırmızı ve pembe çiçek buketi yer alıyor. Restorasyon sürecinde saçak zincirleri çekilip sabitlenen tarihi halının, kopmuş atkı ve çözgü telleri tamamlanırken, güve yenikleri onarıldı. Eksik 'su yolu' yeniden dokunarak kenarları sağlamlaştırılan ‘Hereke’ imzalı halı, tesviye ve ütü işlemlerinde sonra eski görkemine kavuşturulacak. Beylerbeyi Sarayı’na ait halının restorasyonunda sona gelinirken, yaklaşık 2 hafta sonra tamamlanarak sarayda yerini alacak.
Yıldız
Sarayı'nın halısında restorasyon çalışması devam
ediyor
Yıldız Sarayı’na ait 19. yüzyılda İran düğümü tekniğiyle dokunan
29 metrekarelik İran halısında, atkı ve çözgülerinde pamuk,
ilmeklerinde yün iplik kullanıldı. Beyaz üzerine serpme çiçek ve
dal motifleriyle süslenen halının lacivert zeminli ortası
görenleri hayran bırakıyor. Bordürleri kırmızı ve krem zeminli
olan halının her iki tarafına saçak takıldığında restorasyonu
tamamlanmış olacak. Yaklaşık 6 ay önce çalışmalara başlanan
halının yüzde 30'u tamamlandı. Güve yenikleri ile kaybolan
kısımlarında süren çalışmaların ardından halının yaklaşık 8 ay
sonra tamamlanarak sarayda yerini alacağı öğrenildi.
Dolmabahçe
Sarayı'nın halısı yüzde 70 tamamlandı
Dolmabahçe Sarayı'na ait şal desenli rengarenk halıda yüzde 50
konservasyon, yüzde 50 restorasyon çalışması gerçekleştiriliyor.
Kesiklerin ve parçalanmış desenlerin birleştirildiği halının
restorasyon çalışması yüzde 70 tamamlandı. Rengarenk halı
yaklaşık 3 ay sonra sarayda ilgililerine sunulacak.
Eşsiz eserler,
ustaların sabır ve emeğiyle sarayda yerini
alıyor
8 kişilik uzman bir ekibin titizlikle yürütülen restorasyon
süreci, halıların 19. yüzyıldaki orijinal dokularına uygun
iplikler kullanılarak gerçekleştirildi. Isı, nem ve açık teşhir
koşulları nedeniyle zamanla yıpranan eserler, özel tekniklerle
yeniden güçlendirildi. İlk olarak detaylı fotoğraf çekimi ve
kayıt altına alma işlemleri yapılırken ardından halılar yıkanıp
onarılacak bölümleri belirlendi. Restorasyonda kullanılacak
iplikler, orijinal renk ve dokularına sadık kalınarak atölyede
özel olarak renklendirildi. Hasır işlemleri tamamlandıktan sonra
tığ ve iğne ile dokuma sürecine geçildi. Dokuma sonrası fazla
tüylerin kesilip düzeltilmesiyle halıların estetik görünümü
yeniden kazandırılıyor. Milli Saraylar Halı Restorasyon Atölyesi,
tarihi halıları ilmek ilmek işleyerek gelecek nesillere
aktarıyor. Yüzyıllar boyunca saraylarda sergilenen bu eşsiz
eserler, ustaların sabır ve emeğiyle yeniden hayat buluyor.
"Saray, kasır ve
köşklerin bünyesinde bulunan halıların restorasyonunu
yürütmekteyiz"
Milli Saraylar Başkanlığında 17 yıldır halı ustası olarak çalışan
Sadi Öztürk, "8 kişilik bir ekibimiz var. Bu ekiple Milli
Saraylar Başkanlığındaki saray, kasır ve köşklerin bünyesinde
bulunan halıların restorasyonunu yürütmekteyiz. Restorasyon
sürecimizde eserlere yaptığımız ilk işlem, onları kayıt altına
almak oluyor. Fotoğraflama sürecimiz oluyor. İlk halini
fotoğraflıyoruz, tespit çalışması yapıyoruz. Restorasyon süreci
boyunca da yaptığımız bütün işlemler kayıt altına alınıyor.
Geriye dönük bunları takip edebiliyoruz. Bu bizim önem verdiğimiz
bir konu. Eseri kayda aldıktan sonra iplikleri seçip, temin
ediyoruz. Halının kendisine uygun iplikler seçiliyor. Bu iplikler
halının kendi renklerine uygun olacak şekilde boya kazanında
kaynatılarak boyanıyor. Restorasyon yapıldığı, birebir aynı
yaptığımız için neredeyse anlaşılmıyor. Şu an burada iki tane
halı var. Biri, Beylerbeyi Sarayı'na ait. Yaklaşık 150 yıllık bir
halı. Hereke halısı ve Türk düğümü. Atkı, çözgü ve ilmikleri
tamamen yün. Halı içerisinde güve yenikleri, kenar kısımlarında
eksikleri, baş kısımlarında saçak ve dokumada eksikleri vardı. Bu
halının restorasyonu bitme aşamasına geldi. Bir çoğu tamamlandı,
ufak işlemleri yapıldıktan sonra tesviye aşamasına geçilecek.
Tesviye aşamasında makas ve tıraş makinesiyle tesviye edildikten
sonra halının yüksekliği orijinal haline getirilecek" dedi.
"Restorasyonda
yüzde 30'a ulaşabilmiş durumdayız"
Yıldız Sarayı'na ait olan halı hakkında konuşan Öztürk, "Diğer
halımızda Yıldız Sarayı'na ait bir Horosan halısı. İran düğümü
ile yapılmış bir halıdır. Bu halının atkı ve çözgüleri pamuk,
ilmekleri yün. Yaklaşık 6 aydır halı, işlem görmektedir. Şu an
restorasyonda yüzde 30'a ulaşabilmiş durumdayız. Halıda güve
yenikleri çok fazla. Güve, halının yününü yemiş. Yüzey kısımda,
ilmeklerde aşırı tahrip var. Bunlar birebir tekrar tamamlanıyor"
ifadelerini kullandı.
"Dolmabahçe
Sarayı halısının yaklaşık 3 ay içerisinde işlemleri
biter"
Dolmahçe Sarayı'na ait olan halı hakkında bilgiler veren Sadi
Öztürk, "Dolmabahçe Sarayı'na ait şal desenli bir halı. Şal
desenini birçok sarayda görüyoruz. Zamanında bu halıdan çok
dokunmuş ve kullanılmış. Yine o halılardan bir tanesi işlem
görmekte. Bu halının da yaklaşık yüzde 70'lik bir aşaması
tamamlandı. Hala işlemleri devam ediyor. O halıda aşağı yukarı
bir 150 yıllık. Dolmabahçe Sarayı'ndaki eserler 100-150 yıllık
oluyor. Daha eski olanlarda olabiliyor ama Dolmabahçe Sarayı
aşağı yukarı bu tarihler. O halımız, Hereke veya Horosan da
dokunmuş halıya göre daha kaba bir yapıya sahip. Yine Türk
düğümü, ilmek sayısı olarak daha kaba bir dokuması var. O yüzden
halıda işlemler biraz daha çabuk yürüyebiliyor. Horosan halısı
daha ince bir halı olduğu için daha yavaş ilerleniyor. Halı
restorasyon süreci dokuma ile kıyaslarsak çok daha zaman alan,
daha meşakkatli olan ve sabır isteyen bir iş. Her ilmeğin, her
desenin tek tek tamamlanması, birebir uygulanması gerekiyor.
Beylerbeyi Sarayı'na ait halı 6 aydır yapılıyor, yaklaşık 1 ay
içerisinde tesviyesi tamamlanır. Horosan halısının ise 8 ay sonra
tamamlanır diye düşünüyorum. Çünkü yaparken içinden çürükler de
çıkıyor. Bunlar kestiremediğimiz şeyler oluyor. Dolmabahçe
Sarayı'nın halısı çoğunlukla sağlam bir halı. Kesikleri ve
yırtıkları çok fazlaydı. Fazla dokuma yapılan bölgeler var.
Yaklaşık 3 ay içerisinde işlemleri biter" şeklinde konuştu.
"Desenler ve
renkler ortaya çıktıkça ayrı bir zevk
veriyor"
Restorasyonunu gerçekleştirdikleri halıları sergilenirken
gördüklerinde motivasyonlarının arttığını belirten Öztürk,
"Burada bulunmanın en güzel yanlarından biri yaptığımız her
eseri, her çalışmayı gidip yerinde birebir görebiliyoruz. Bir
yere gittiğimiz zaman, o halı orada ve görüyoruz. 'Benim yaptığım
halı, bunun restorasyonunu ben yaptım' diyebiliyoruz. Bize ayrı
bir motive veriyor. Bu işlemler uzun sürüyor ama desenler ve
renkler ortaya çıktıkça, halının eksik kısımlarını tamamladıkça
ayrı bir zevk veriyor. Buradan aldığımız motivasyonla işlemlere
devam ediyoruz" diye konuştu.
"Halının büyük
bir kısmında güve yenikleri var"
Yıldız Sarayı'na ait halıyı restore eden Muzaffer Yumuşak ise,
"Yıldız Sarayı'nda getirilen halının restorasyonu devam ediyor.
Halının büyük bir kısmında güve yenikleri var. Kenarları ve baş
kısımlarında eksikleri var. 6 aydır çalışıyoruz ama yaklaşık işin
yüzde 30'undayız. 7-8 ay daha devam edeceğiz. Bitirip tekrar
sarayda sergiye sunacağız" dedi.
"Halım bitmek
üzere"
Beylerbeyi Sarayı'na ait olan halıyı restore eden Adalet Işıcı,
"Halım bitmek üzere. Yaklaşık 2 haftalık bir zamanı kaldı. Halıda
güve yenikleri vardı. Saçaklar, kenarları yoktu. Atkı ve
çözgülerinin onarımını yaptım. Güve yeniklerini tamamen onardım.
Boyama işlemi ve iplik seçimleti vardı. Bunlar biraz meşakkatli
işlemler, onlarla uğraştık. Ve en güzeli sonuna geldik"
ifadelerini kullandı.
